Udane wakacje bez niespodzianek

Zbliżają się wakacje, czas wypoczynku, wypraw turystycznych i festiwali. Czas, w którym wiele osób lubi się zapomnieć i mówiąc wprost, „zaszaleć”. Powszechna świadomość ryzyka i wiedza na temat profilaktyki zakażeń HIV mogą uchronić przed zakażeniem lub znacznie ograniczyć niebezpieczeństwo jego wystąpienia. Tymczasem wciąż o problemie mówimy głośno przy okazji Światowego Dnia AIDS (1 grudnia), a potem zapada cisza…

Kilka słów o HIV i AIDS

Po raz pierwszy o zakażeniach wirusem HIV zaczęliśmy mówić w latach 80. ub. wieku, kiedy w USA - w Nowym Jorku i Los Angeles - coraz liczniej diagnozowano zachorowania na pneumocystozowe zapalenie płuc i mięsaka Kaposiego. Wirus HIV został wyizolowany przez naukowców w 1983 r., ale wiemy, że do populacji ludzkiej został wprowadzony znacznie wcześniej, najprawdopodobniej na terenach Afryki Zachodniej. Splot wielu niekorzystnych zdarzeń epidemiologicznych spowodował, że rozprzestrzenił się we wszystkich rejonach świata.

HIV (ang. human immunodeficiency virus), to ludzki wirus niedoboru odporności. Istnieją tylko trzy drogi jego przenoszenia: przez krew i czynniki krwiopochodne, przez kon- takty seksualne (homo- i heteroseksualne); wirus może się też przenieść z ciężarnej zakażonej matki na jej dziecko. Wrotami zakażenia są błony śluzowe oraz uszkodzona skóra. Nie ma możliwości przeniesienia zakażenia HIV drogą kropelkową, przez ślinę, w normalnych kontaktach towarzyskich, mieszkając lub pracując razem z osobą zakażoną, oczywiście przy zachowaniu podstawowych zasad higieny. HIV poza organizmem człowieka szybko ginie, aby go usunąć, wystarczy woda z mydłem.

Wirus HIV uszkadza nasz układ odpornościowy - limfocyty CD4, które pozwalają walczyć organizmowi z różnymi zakażeniami. Osoba zakażona HIV traci ok. 40-60 limfocytów w ciągu roku, a to powoduje, że po 4-5 latach dochodzi u niej do pojawienia się pewnych niecharakterystycznych schorzeń. Jeśli człowiek z HIV nie leczy się, po 10-11 latach rozwija się u niego pełnoobjawowy AIDS (ang. acquired immunodeficiency syndrom), czyli nabyty zespół upośledzenia odporności, ostatnia faza rozwoju zakażenia HIV. Pojawiają się różne dolegliwości, ale i one nie muszą być od razu kojarzone z HIV. Są to np. grzybice, problemy skórne, nawracające zapalenia płuc. Z upływem czasu stan się pogarsza, zniszczony układ odpornościowy nie jest w stanie zwalczyć żadnego czynnika chorobotwórczego. Chory umiera albo z powodu zakażenia albo chorób nowotworowych.

Choroba przewlekła

Dziś zakażenie wirusem HIV nie jest chorobą śmiertelną, tylko przewlekłą. To ogromny postęp medycyny. Jeśli jednak pacjent nie współpracuje z lekarzem, nie bierze leków albo przerywa terapię, nadal jest to choroba, która może mieć poważne konsekwencje. Natomiast pacjent stosujący się do zaleceń lekarza, codziennie zażywający leki i przychodzący co trzy miesiące do kontroli, ma szansę przeżycia kolejnych 35-40 lat. Średnia jego życia jest porównywalna ze średnią życia ogólnej populacji. Niestety, często wirus pozostaje nierozpoznany, co sprzyja jego przenoszeniu. Świadomość zagrożenia jest nawet w wysoko rozwiniętych krajach zbyt mała. W Polsce np. wykonywanie testów w kierunku HIV traktuje się jako niepotrzebny, przykry i wstydliwy „przymus”, choć powinno to być standardem profilaktyki zdrowotnej.

Trzeba pamiętać, że zakażenie HIV nie wywołuje od razu objawów choroby, nie powoduje też żadnych zmian w wynikach badań laboratoryjnych. Co prawda, u niektórych osób po dwóch do sześciu tygodni od zakażenia występują symptomy tzw. pierwotnej infekcji HIV, ale nie są one specyficzne, mogą przypominać dowolną infekcję wirusową. Test może wykryć obecność wirusa po trzech miesiącach od zakażenia. W tym czasie organizm człowieka wytworzy wystarczającą do zdiagnozowania ilość przeciwciał.

Jeśli leczenie zostanie podjęte bardzo wcześnie, układ odpornościowy nie zostanie nawet uszkodzony. Także pacjenci zdiagnozowani i leczeni trochę później, kiedy układ odpornościowy zaczyna dopiero szwankować, mają duże szanse, aby zaczął on działać prawidłowo. Ale już podjęcie leczenia przy bardzo niskim poziomie limfocytów CD4, gdy np. ich poziom wynosi 20, podczas gdy norma jest powyżej 500, może nie przynieść tak zadowalających, oczekiwanych efektów.

- W walce z HIV/AIDS podstawą jest wiedza i idąca za tym świadomość potrzeby diagnostyki i terapii - podkreślała z okazji Światowego Dnia AIDS Anna Marzec-Bogusławska, epidemiolog, dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS. - Kiedy IPSOS przeprowadził na nasze zlecenie badania, okazało się, że 87 procent osób jako powód niewykonania testów w kierunku HIV podało, że to ich nie dotyczy. Ale na pytanie, a kogo w takim razie problem dotyczy, 53 procent odpowiedziało, że… każdego. Z kolei na pytanie, kto powinien taki test wykonać, 50 procent dało odpowiedź, że każdy. Jak widać, trochę w tym sprzeczności, ale w sumie nie jest to optymistyczne. Wynika stąd jasno - zdecydowana większość myśli: zakazić się może każdy, ale nie ja.

Testy w kierunku HIV

Tymczasem nie ma grupy społecznej ani wiekowej wolnej od zagrożenia. Wystarczy jeden przygodny stosunek seksualny bez zabezpieczenia (za które uznaje się dobrej jakości i prawidłowo zastosowaną prezerwatywę, choć nie daje ona 100-procentowej gwarancji), aby narazić zdrowie i życie nie tylko własne, ale również innych osób, w tym najbliższych. Wystarczy także jeden zastrzyk niesterylną igłą. Liczba zakażonych nie maleje, wręcz przeciwnie. Codziennie w Polsce 2-3 osoby dowiadują się o zakażeniu HIV.

W większości są to ludzie młodzi. Testy przesiewowe zaleca się osobom, które kiedykolwiek podejmowały ryzykowne zachowania seksualne, przyjmowały narkotyki lub inne substancje w iniekcjach i korzystały z niesterylnego sprzętu do wstrzyknięć, wykonywały zabiegi typu tatuaż, przekłuwanie uszu lub innych części ciała (piercing) itp.

Badanie polecane jest także przyszłym matkom i ich partnerom. Jeśli kobieta nie jest świadoma zakażenia HIV, ryzyko zakażenia dziecka wynosi od 20 do 50 proc. Natomiast, jeśli kobieta dowie się o zakażeniu planując ciążę lub na jej początku i będzie przyjmować leki, ryzyko przeniesienia zakażenia na dziecko spada prawie do zera. Najczęściej stosowane są testy na obecność przeciwciał przeciw wirusowi HIV (testy III generacji) oraz testy poszukujące zarówno przeciwciał, jak i antygenu wirusa (testy IV generacji).

Oddział Kliniczny Chorób Zakaźnych Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie przy ul. Śniadeckich 5 jest ośrodkiem referencyjnym, w którym realizowany jest program leczenia zakażonych HIV - na podstawie umowy z Krajowym Centrum ds. AIDS, agendą Ministerstwa Zdrowia. Działa tutaj jedyna w makroregionie południowo-wschodnim Poradnia Nabytych Niedoborów Odporności dla zakażonych HIV i chorych na AIDS. Informacje: Poradnia Nabytych Niedoborów Odporności, tel. 12 424 73 56.

Ważne informacje można znaleźć ponadto na stronie Krajowego Centrum ds. AIDS (www.aids.gov.pl). Na portalu działa Poradnia Internetowa HIV/AIDS.

WIDEO: Magnes. Kultura Gazura - odcinek 8

Autor: Gazeta Krakowska, Dziennik Polski, NaszeMiasto