Udar mózgu. Liczy się dosłownie każda minuta

Pojawia się nagle, zabija lub niszczy dotychczasowe życie. Udar mózgu jest trzecią pod względem częstości przyczyną zgonów i głównym sprawcą kalectwa osób dorosłych. W Polsce rocznie choruje 60-70 tys. osób. Udar dotyka mężczyzn średnio w 65. roku życia, kobiet w 70. roku życia. Ale mogą zachorować także osoby znacznie młodsze - do 45. roku życia występuje mniej więcej 5 proc. udarów. W Krakowie mamy rocznie 1000-1200 chorych z udarem.

Udar mózgu może być wynikiem zmniejszenia dopływu krwi do mózgu - mówimy wtedy o udarze niedokrwiennym. Przepływ krwi blokuje zakrzep w naczyniu krwionośnym, który zamyka lub zwężą jego światło. Te zaburzenia prowadzą do odcięcia komórek nerwowych mózgu od tlenu i odżywiania, a w następstwie do ich obumarcia. Obszar niedokrwienia zależy od wielkości zablokowanego naczynia.

Udar może być także wynikiem uszkodzenia mózgu przez krwotok - udar krwotoczny to konsekwencja pęknięcia naczynia mózgowego. Są dwa rodzaje krwotoków: spowodowane pękaniem drobnych naczyń mózgowych lub związane z patologią naczyń kory mózgu. W połowie przypadków krwotok powoduje śmierć.

To choroba, na którą nie ma leku, bardzo dramatyczna w swoim przebiegu. Na szczęście, nie jest tak częsta, stanowi 10 proc. wszystkich udarów. Dominują udary niedokrwienne, które medycyna potrafi leczyć. Leczenie jest przyczynowe i ma na celu jak najszybsze przywrócenie przepływu krwi w obszarze objętym niedokrwieniem. Metody leczenia są dwie: do 4,5 godziny od objawów udaru tromboliza dożylna, czyli trwający godzinę dożylny wlew leku, który rozpuści skrzep.

Druga metoda to mechaniczna trombektomia, czyli wyciąganie zakrzepu ze światła naczynia mózgowego w sposób mechaniczny. Tę metodę można zastosować do 6 godzin po wystąpieniu objawów udaru. Niestety, nie każdy chory kwalifikuje się do tego typu zabiegu - przeszkodą jest np. zbyt małe naczynie, ale dla wielu osób jest to jedyna szansa na życie.

Leczenie polegające na dożylnym podaniu leku rozpuszczającego zakrzep prowadzą krakowskie szpitale posiadające oddziały neurologiczne, natomiast metodę mechanicznego usuwania zakrzepów stosuje tylko Klinika Neurologii Szpitala Uniwersyteckiego.

W walce z udarami mózgu bardzo ważną rolę odgrywa profilaktyka, której podstawą jest poznanie czynników ryzyka. Czynnikami, na które nie mamy wpływu są m.in. wiek (powyżej 55 lat), płeć (udar częściej występuje u mężczyzn), rasa (częściej chorują osoby rasy czarnej) i genetyka. Czynniki ryzyka, na które mamy wpływ to: nadciśnienie tętnicze, choroby serca (m.in. migotanie przedsionków), choroby naczyń, cukrzyca, zaburzenia gospodarki lipidowej, otyłość, zespół bezdechu sennego, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu.

Udar pojawia się nagle, bez ostrzeżenia, w trakcie codziennych czynności lub pracy. Oto najczęstsze jego objawy:

• nagłe drętwienie lub osłabienie mięśni twarzy oraz kończyn, prawie zawsze po jednej stronie ciała;
• nagłe wykrzywienie ust;
• zaburzenie świadomości lub uczucie zmieszania;
• trudności w mówieniu lub rozumieniu mowy;
• nagłe zaburzenia widzenia jedno- lub oboczne;
• utrata równowagi, zaburzenia chodzenia, zawroty głowy, zaburzenia koordynacji ruchów;
• nudności, wymioty, czasem (bardzo rzadko!) ból głowy

.
Nie wszystkie objawy muszą wystąpić jednocześnie. Zawsze zależą od tego, która część mózgu została uszkodzona. Jeśli jednak pojawi się któryś z objawów, trzeba natychmiast wezwać pogotowie. Liczy się dosłownie każda minuta. Dla ludzi, którzy doświadczyli udaru, najważniejszy jest bowiem czas.