Układ moczowy

Zadaniem układu moczowego jest odfiltrowanie z krwi substancji niepotrzebnych organizmowi i usunięcie ich poza ustrój. Narządy układu moczowego obejmują: dwie nerki, dwa moczowody, pęcherz i cewkę moczową, którą mocz wydalany jest na zewnątrz organizmu. Męska cewka moczowa ma średnio 12 cm i jest ujściem zarówno dla moczu, jak i spermy. U kobiet cewka moczowa jest znacznie krótsza, ma tylko 2,5 do 5 cm, a jej ujście zewnętrzne znajduje się w przedniej części okolicy zewnętrznych narządów płciowych. Bliskie sąsiedztwo odbytu i pochwy sprawia, że kobiece drogi moczowe są bardziej podatne na infekcje.

Podczas procesów metabolicznych powstaje wiele substancji – produktów przemiany materii – które w wyższych stężeniach są toksyczne. Potocznie postrzega się funkcję nerek jako swoistej „oczyszczalni ścieków”. Patrząc jednak na nerki z perspektywy funkcjonowania organizmu jako całości, należy stwierdzić, że podstawowa funkcja nerek to utrzymanie homeostazy, tzn. stałego środowiska wewnętrznego ustroju, np. składu płynów ustrojowych. Owa stałość środowiska wewnętrznego ustroju jest czynnikiem decydującym o właściwym przebiegu procesów metabolicznych w tkankach. Stąd też prawidłowe funkcjonowanie nerek decyduje nie tylko o zdrowiu czy chorobie, ale często także o życiu człowieka.

O homeostazie środowiska wewnętrznego ustroju decydują trzy czynniki. Stałe ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych, które zależy od ilości rozpuszczonych w nich substancji – głównie drobnocząsteczkowych, np. glukoza, mocznik oraz elektrolitów (głównie jonów sodu). Stały skład osocza to izojonia, czyli stała zawartość jonów sodu, potasu, węglanów, fosforanów, wapnia itd. w osoczu. Izohydria to stałość środowiska wewnętrznego pod względem zakwaszenia. Izowolemia to utrzymywanie fizjologicznej objętości płynów przestrzeni wewnątrznaczyniowej.

Prawidłowe funkcjonowanie nerek jest pod stałą kontrolą ośrodkowego układu nerwowego i gruczołów wydzielania wewnętrznego. Jednak samo przesączanie kłębuszkowe to proces czysto mechanicznej filtracji, do której nerki są świetnie przygotowane.

Rolą nerek jest oczyszczanie organizmu ze zbędnych produktów przemiany materii i nagromadzonych w nim toksyn, kontrola objętości wody, stężenia jonów wodorowych.

Nerki to także narządy produkujące hormony.

Osocze filtrowane jest przez tzw. kłębuszki nerkowe, skąd w postaci przesączu dostaje się do cewek nerkowych; tam ulega zagęszczeniu i w końcowym etapie dostaje się do miedniczek nerkowych, stamtąd do moczowodów i pęcherza moczowego, którego opróżnianie kontroluje zwieracz cewki moczowej.

Nerka jest organem doskonale ukrwionym – ponad 20 proc. krwi przechodzącej z lewej komory serca do krążenia obwodowego, trafia do nerek. Ustalono, że w ciągu doby nerki wytwarzają od 150 do 200 litrów przesączu kłębkowego, z którego po zwrotnej resorpcji wody i zagęszczeniu powstaje około 1,5 litra moczu.