Urlopy rodzicielskie. Jakie zmiany w 2016 r.

24 lipca 2015 roku Sejm przyjął projekt zmian w Kodeksie pracy w zakresie urlopów związanych z narodzinami i wychowaniem dziecka. Nowe regulacje weszły w życie 2 stycznia 2016 roku.

Ta zmiana ustawy w szczególności:
* Ujednolica zasady oraz system urlopów związanych z narodzinami dziecka - poprzez włączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego do urlopu rodzicielskiego (którego maksymalny wymiar wyniesie 32 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka lub 34 tygodnie w razie urodzenia co najmniej dwojga dzieci przy jednym porodzie).

* Wprowadza możliwość wykorzystania części urlopu rodzicielskiego (16 tygodni) do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat - a więc niebezpośrednio po urlopie macierzyńskim (urlop w późniejszym terminie będzie udzielany maksymalnie w dwóch częściach).

* Zmienia liczbę części, w jakich można wykorzystywać urlop rodzicielski - z nie więcej niż 3 na nie więcej niż 4.

* Wprowadza proporcjonalne wydłużenie urlopu rodzicielskiego w sytuacji, gdy łączymy go z pracą w niepełnym wymiarze czasu pracy.

* Wprowadza możliwość wymieniania się opieką nad dzieckiem i przysługującym z tego tytułu urlopem rodzicielskim oraz zasiłkiem macierzyńskim za czas takiego urlopu przez rodziców, z których jedno jest pracownikiem, a drugie jest osobą objętą ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa z innego tytułu. Czyli na przykład jest osobą prowadzącą własną działalność gospodarczą.

* Wydłuża okres wykorzystywania urlopu ojcowskiego do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia.

* Umożliwia wykorzystanie corocznego zwolnienia od pracy w związku z wychowywaniem przynajmniej jednego dziecka nie tylko w dniach (2 dni), ale i godzinach (16 godzin) - zgodnie z wyborem pracownika.

Dwa rodzaje urlopów

Pierwsza zmiana dotyczy ujednoliconych zasad i systemu urlopów związanych z narodzinami dziecka - poprzez włączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego do urlopu rodzicielskiego.

Począwszy od 2 stycznia 2016 roku obowiązują dwa rodzaje urlopów związanych z narodzinami dziecka.

Pierwszy to urlop macierzyński (podstawowy). Jego wymiar pozostaje bez zmian. To 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, oraz: 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie; 33 tygodnie - w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie, 35 tygodni - czworga, 37 tygodni - pięciorga i więcej.

Drugi to urlop rodzicielski. Jego wymiar wynosi do 32 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i do 34 tygodni w przypadku urodzenia dwojga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Zmiana liczby części
Od 2 stycznia 2016 roku urlop rodzicielski przysługuje bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Będzie go można wykorzystać:

* jednorazowo, albo
* w nie więcej niż 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej, i nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6. rok życia.

Nowe przepisy wprowadzają jednak możliwość udzielenia urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 16 tygodni w terminie, który nie przypada bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu. To rodzice zdecydują, czy będą chcieli skorzystać z tej możliwości, a jeśli tak - to kiedy. Jednak każda część urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni (nie dotyczy to sytuacji, gdy pozostała do wykorzystania część jest krótsza niż 8 tygodni). Liczba części udzielonego tak urlopu rodzicielskiego będzie pomniejszała liczbę części przysługującego wychowawczego. Oznacza to, że gdy zdecydujemy się na wykorzystanie w późniejszym terminie na przykład jednej części urlopu rodzicielskiego, w przypadku korzystania w przyszłości także z urlopu wychowawczego na to samo dziecko będziemy mogli wykorzystać go już nie w pięciu, a w czterech częściach.

Konsultacja: Łukasz Szpilski, prawnik Okręgowego Inspektoratu Pracy w Zielonej Górze

Warto wiedzieć
Nie zmienia się łączna długość płatnych urlopów związanych z narodzinami

Wynoszą maksymalnie:
52 tygodnie urlopu - w przypadku urodzenia jednego dziecka,
65 tygodni - w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
67 tygodni - trojga dzieci przy jednym porodzie,
69 tygodni - czworga dzieci przy jednym porodzie,
71 tygodni - w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Gdy łączymy urlop z pracą

Zmiana wprowadza proporcjonalne wydłużenie urlopu rodzicielskiego, gdy łączymy go z pracą w niepełnym wymiarze czasu. I tak od 2 stycznia 2016 nadal jest możliwe łączenie urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż 1/2 etatu. W takiej sytuacji wymiar urlopu będzie jednak wydłużony proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie łączenia jej i korzystania z tego urlopu (jego części) - maksymalnie do 64 tygodni (urlop na jedno dziecko) lub 68 tygodni (na dwoje lub więcej urodzonych przy jednym porodzie).

Przykład: pracownik łączy 8 tygodni urlopu rodzicielskiego z pracą w wymiarze połowy pełnego wymiaru czasu i w okresie, o który nastąpi proporcjonalne wydłużenie urlopu nie zamierza pracować. Osiem tygodni urlopu rodzicielskiego x 1/2 etatu (wymiar czasu pracy, w którym pracownik zamierza wykonywać pracę) daje 4 tygodnie (wymiar urlopu rodzicielskiego, o który nastąpi proporcjonalne wydłużenie urlopu rodzicielskiego). W takim przypadku wydłuży się wymiar urlopu rodzicielskiego (niełączonego z wykonywaniem pracy) o 4 tygodnie.

Wymienna opieka

Jeśli mama jest ubezpieczona z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej i będzie pobierać zasiłek macierzyński przez okres 20 tygodni (czyli odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu), tata będący pracownikiem będzie mógł skorzystać z urlopu na dziecko.

Ważne informacje
Dłuższy ojcowski, wolne na dziecko oraz inne nowości. Sprawdź, co jeszcze się zmieniło od 2 stycznia 2016 roku

Dłuższy ojcowski
Od 2 stycznia 2016 wydłuża się okres wykorzystywania urlopu ojcowskiego - do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia. Wymiar tego urlopu będzie wynosił do dwóch tygodni. Ale pracownik, który został tatą, będzie miał więcej czasu na jego wykorzystanie, bo aż do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia. Będzie też miał możliwość podzielenia urlopu na 2 części, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień.

Pracodawca musi uwzględnić wniosek o urlop ojcowski - złożony w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

Wolne na dziecko

Od 2 stycznia 2016 roku mama lub tata - uprawnieni do zwolnienia od pracy z tytułu wychowywania dziecka w wieku do lat 14 - sami zdecydują, czy będą woleli wykorzystać to zwolnienie w dniach (2 dni), czy godzinach (16 godzin). Sposób skorzystania z takiego zwolnienia w danym roku kalendarzowym będzie trzeba określić w pierwszym wniosku o jego udzielenie złożonym w danym roku. Przykładowo: wnosząc o udzielenie takiego zwolnienia w godzinach w pierwszym wniosku (np. 6 godzin), pracownik będzie mógł do końca danego roku wnioskować o udzielenie zwolnienia wyłącznie w wymiarze godzinowym (pozostanie 10 godzin).

Jeżeli oboje rodzice są zatrudnieni, z tego uprawnienia może korzystać tylko jedno z nich.

To też jeszcze się zmienia w 2016 r.
1. Możliwość rezygnacji z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie za zgodą pracodawcy.
2. Umożliwienie korzystania z urlopu wychowawczego jednocześnie przez oboje rodziców.
3. Poszerzenie kręgu osób uprawnionych do dzielenia się uprawnieniem do urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego oraz zasiłku macierzyńskiego o najbliższych członków rodziny - w sytuacji śmierci mamy, porzucenia przez nią dziecka lub gdy ma ona orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji.
4. Wydłużenie do 21 dni po porodzie terminu składania wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, bezpośrednio po macierzyńskim.
5. Wydłużenie do 21 dni terminu na złożenie wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego i urlopu wychowawczego albo ich części.