"Urszula" od urszulanek

Krakowskie fotografie

   Uroczystość rozpoczęła się w niedzielne przedpołudnie mszą pontyfikalną odprawioną w asyście duchowieństwa w katedrze wawelskiej przez metropolitę Sapiehę. Na nabożeństwo przybyli przedstawiciele władz cywilnych i wojskowych, poczty sztandarowe wszystkich szkół i zakładów naukowych z Krakowa, a także zakładów naukowych sióstr urszulanek z całego kraju (m.in. z Krakowa, Rybnika, Tarnowa, Poznania, Lublina, Stanisławowa, Gdyni, Lwowa, Kołomyi i Kościerzyny). Po mszy wielki pochód przeszedł przy muzyce kilku orkiestr z Wawelu na Błonia, gdzie przy kamieniu pamiątkowym Legionów odbyła się zasadnicza część uroczystości. Liczne poczty sztandarowe zakładów naukowych, młodzież szkolna, kompania honorowa 2. pułku lotniczego, delegacje stowarzyszeń oraz tłumnie przybyła publiczność uformowały wielki czworobok. W jego środku stał śnieżnobiały, jak napisała prasa, samolot RWD 13S z imieniem św. Urszuli oraz symbolem Czerwonego Krzyża na burcie. Przy samolocie wartę pełniło dwóch szeregowych 2. pułku lotniczego. O godzinie 10.30 na miejsce przybyli: dowódca Okręgu Korpusu gen. Narbut-Łuczyński, wicewojewoda Długocki, prezydent miasta dr Czuchajowski, prezes PAU prof. Kutrzeba, przedstawiciel UJ prof. Wolter, starosta grodzki dr Wojnarowski, kurator okręgu szkolnego dr Stypiński. Licznie stawiły się także siostry urszulanki z matką Prowincji Polskiej Emanuelą Mrozowską na czele.
   Po odebraniu przez gen. Aleksandra Narbuta-Łuczyńskiego raportu od dowódcy kompanii honorowej i przejściu przed frontem oddziału oraz pocztami sztandarowymi, młodzież urszulańska odśpiewała z akompaniamentem orkiestry "Hymn Sztandarowy Zakładów SS. Urszulanek". Po tym biskup Sapieha w asyście przedstawicieli władz uroczyście poświęcił samolot i wygłosił krótkie przemówienie. Następnie kurator krakowskiego okręgu szkolnego p. Stypiński dokonał chrztu nowego statku powietrznego. Jednak zamiast tradycyjnego szampana wylał na samolot flaszkę skroplonego powietrza ofiarowanego organizatorom przez prof. Estreichera. Jak zanotował "IKC" był to pierwszy wypadek zastosowania skroplonego powietrza przy podobnych uroczystościach. Rodzicami chrzestnymi samolotu byli p. Koszowa i p. kurator Stypiński.
   Po tym podniosłym akcie przemówienie - określone potem przez prasę jako bardzo piękne - wygłosiła jedna z urszulańskich uczennic, p. Kowalska z Poznania. Na ręce gen. Narbuta-Łuczyńskiego złożyła zapewnienie o gotowości młodzieży do obrony ojczyzny. W odpowiedzi gen. Łuczyński przyjął w imieniu wojska ofiarowany samolot i podniósł radosny fakt serdecznej łączności młodzieży polskiej z armią. Następnie akt przekazania samolotu armii odczytała sekretarz Komitetu Fundowania Samolotu p. Gręblowska. Akt wręczono generałowi, jedna z uczennic wręczyła również adres hołdowniczy dla marszałka Rydza-Śmigłego z prośbą o przekazanie go adresatowi. Przemówili jeszcze - przedstawiciel Ligi Obrony Przeciwpowietrznej Państwa gen. Berbecki oraz inspektor Grabowski, który w imieniu LOPP złożył podziękowanie młodzieży za dar. Po odśpiewaniu pieśni do św. Urszuli odbyła się defilada uczniów przed przedstawicielami władzy, którą odbierał gen. Narbut-Łuczyński. Spektakularny start samolotu z Błoń, nagrodzony burzliwymi oklaskami młodzieży i zebranej publiczności, zakończył tę podniosłą uroczystość.
   Samoloty RWD 13 produkowane były przez Doświadczalne Warsztaty Lotnicze Warszawa Okęcie. W 1937 r. powstała wersja sanitarna RWD 13S, opracowana przez inż. Bronisława Żurakowskiego. Pierwszy prototyp tej wersji ze znakami SP-BFN został oblatany wiosną 1937 r. Latem 1937 r. wyprodukowano cztery egzemplarze trzynastek, spośród których jedna otrzymała później imię św. Urszuli. Samoloty te w wersji sanitarnej służyły do przewozu rannych i chorych. Wyposażone były np. w specjalny chwyt zewnętrznego powietrza wraz z ustnikiem, którym wymuszano oddychanie przez nieprzytomnych chorych. Trzynastki oznaczane były znakami cywilnymi, ale równocześnie nosiły wojskową numerację. Kampanię wrześniową przetrwało niewiele sanitarnych trzynastek (np. jedna trafiła na Węgry, inna do Szwecji). Wiemy, że w latach powojennych eksploatowane były jeszcze cztery samoloty RWD 13. Nie wiadomo czy był wśród nich noszący imię "św. Urszula".
   Dziękuję dyrektorowi Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, p. Krzysztofowi Radwanowi, za pomoc w ustaleniu typu i informacje o samolocie.
    PAWEŁ STACHNIK