Uwaga, Człowiek

Jan Głuszak

Mieszkał w starej, drewnianej chałupie, tuż za mostem kolejowym na Rzędzinie. Studiował na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, studiów jednak nie ukończył.
Architekturą zajmował się już w liceum projektując specjalne parkingi umieszczone na olbrzymich masztach dla "najmniejszych jednostek mieszkalnych" - mobilnych mieszkanio-pojazdów.
W dwa tygodnie po rozpoczęciu studiów, a był to rok 1956 , uzyskał dwie III nagrody w konkursie SARP, ASP i PK - za wizje krytych stadionów i dworców o konstrukcji wiszącej. Poszukując rozwiązań konstrukcyjnych, doskonalących symbiozę akustyki, światła i klimatyzacji - projektował obiekty-kombajny, lecz nie te rozlewające się wielkimi plamami zabudowy, ale wpasowane w naturalną przestrzeń i zieleń.
Prof. Jerzy Hryniewiecki, najwybitniejszy teoretyk współczesnej architektury zauważył , że (...) przyroda ośmiela Jana Głuszaka, stąd porywająca skala jego marzeń i jednocześnie ich nieograniczona swoboda". Rozrysowane przez Janka projekty wielofunkcyjnych jednostek mieszkalnych FITOVITA HABITOTRON niemal idealnie odzwierciedlają konstrukcję źdźbła zboża, łodygę skrzypu, sitowia, bambusa, nawiązują do heliotropizmu słonecznika i pąków kwiatów, cienkościennej skorupy jajka .
- Ten Artysta wyobraźni wyzwolonej - pisze Daniela Szymczak - był jednym z najważniejszych, jeśli nie najważniejszym polskim architektem-wizjonerem. Marzeniem Głuszaka było odrzucenie "domów przeszłości" - ciemnych, nieprzyjaznych, ograniczających i stworzenie ludziom takich warunków, by mogli żyć jak ptaki, blisko słońca. Jego projekty spotykały się z uznaniem na całym świecie. W Polsce były niedoceniane, a sam autor - zupełnie zapomniany(...).
To nie Tarnów, ale wrocławskie Muzeum Architektury i Odbudowy zakupuje na przełomie 1968 i 1969 wszystkie Jego projekty i organizuje wielką wystawę pn. "Jan Głuszak - architektura przyszłości". Ukazuje ona Jego koncepcje wielkich jednostek mieszkalnych, projekty miasta nauki, miasta słonecznego Humanopolis, domy heliotropy obracające się za słońcem, projekty nowych gmachów ONZ na wodach neutralnych, Mondocentrum dla radia i telewizji na Adriatyku w pobliżu Wenecji, ratusz dla Nowego Jorku, mosty nad kanałem La Manche i cieśniną Beringa . Znajdowały się również inne fantastyczne koncepcje, których realność sprawdza się współcześnie w przedsięwzięciach Japończyków.
Zainteresowania Jana Głuszaka wiążą się z Jego oryginalną koncepcją człowieka przyszłości jako jednostki integralnej.
Swoje idee ujął w swoistym traktacie filozoficzno-architektonicznym pt. "Utopia udokumentowana. De Labore Solis, czyli epifenomeny umysłu".
W maju 1975, na III wystawie laureatów nagród krytyki plastycznej za rok 1974 w krakowskiej galerii Pryzmat, futurystyczne wizje Dagaramy znajdują się obok prac Marii Pinińskiej-Bereś,
Antoniego Haski i Tadeusza Kantora.
(...) Prawdziwemu artyście nie pomaga ani druzgocąca krytyka ani bałwochwalcze uwielbienie. Od upału i mrozu kiełki zboża giną. Prawdziwy artysta(...) wie i ma świadomość swojej wielkości - napisał we wstępie do katalogu wystawy malarstwa Andrzeja Macieja Lenartowicza, która miała miejsce w tarnowskim BWA 1975 r.
W 2001 r. Jan Głuszak - wizjoner, futurysta, filozof i poeta, należący do tych, którzy więcej czują i inaczej rozumieją - odszedł a raczej wyszedł przez okno domu w Straszęcinie. (KD)
Projekt "Uwaga, Człowiek" jest realizowany pod patronatem i przy współpracy z redakcją "Dziennika Polskiego"