W kręgu nowej muzyki

ernisażem wystawy "Inna strona - obraz, dźwięk tekst" w Austriackim Konsulacie Generalnym zainaugurowano "IV Dni RHR", coroczną imprezę poświęconą pamięci zmarłego w 1994 roku wybitnego kompozytora, Romana Haubenstocka-Ramatiego. Wystawa poświęcona została austriackim twórcom przekraczającym w swoich poszukiwaniach granice własnej dziedziny sztuki, jak czynili to na przykład Franz Kafka, Alfred Kubin czy też Egon Schiele. Festiwal zakończy się jutro koncertem zatytułowanym "Pomiędzy snem a komputerem" i wykładem Bruno Liberdy (ucznia profesora Haubenstocka).
Pierwszy koncert festiwalu odbył się w sobotę i zaprezentował utwory powstałe z okazji ubiegłorocznych warsztatów zorganizowanych przez Międzynarodową Akademię Współczesnej Kompozycji i Audio Art w Schwazu. Warto dodać, że kierownictwo artystyczne tej Akademii, działającej w austriackim, tyrolskim miasteczku, sprawuje krakowski kompozytor i animator licznych przedsięwzięć związanych z nową muzyką, Marek Chołoniewski, kompozycję wykłada tam - posiadający od niedawna oprócz polskiego, także austriackie obywatelstwo - Bogusław Schaeffer, a profesor Haubenstock-Ramati uczestniczył w pierwszych, odbywających się w 1993 roku, letnich kursach.
Swoje utwory zaprezentowali Igor Karac z Sarajewa, Ivan Nebesnyj ze Lwowa, pochodząca z Niemiec a działająca obecnie w USA Lisa Reim oraz Grek, Perikles Douvitas. Najbardziej spodobał mi się utwór Ivana Nebesnego - "The Last Rite of the Old Sorceris", sprawiający faktycznie wrażenie jakiegoś rytualnego, muzycznego obrzędu. Była to muzyka bardzo wrażliwa, bezpretensjonalna i pełna świeżości. Brzmienie podstawowych instrumentów - saksofonu (D. Pituch), kontrabasu (K. Pyzik) i fortepianu (M. Nus-
sbaumer), zostało uzupełnione prostymi instrumentami perkusyjnymi oraz głosem kompozytora, a także znakomicie wzbogacone środkami elektronicznymi (M. Chołoniewski).
Oprócz panoramy dokonań młodych kompozytorów, w programie koncertu znalazły się dwie kompozycje twórców ze wszech miar dojrzałych. "b Bop in 2" to utwór skomponowany na saksofon i media elektroniczne, a jego autorem jest T. J. Anderson. Solowy instrument ulega w tym utworze takiej multiplikacji i transformacji, że jego naturalny dźwięk zostaje opleciony całą "pajęczyną" brzmień. Doskonałym odtwórcą tego utworu był przybyły z Chicago, znany w Polsce saksofonista, David Pituch, którego "wspomagał elektronicznie" Marek Chołoniewski.
Bogusław Schaeffer napisał specjalnie na otwarcie ubiegłorocznych warsztatów "Schwaz Play". Pragnę zwrócić uwagę, że utwór figuruje w katalogu kompozycji Schaeffera pod numerem 369, co daje jakieś pojęcie o kompozytorskiej płodności tego wciąż niestrudzonego apologety muzycznej awangardy. "Schwaz Play" powstał z myślą o konkretnych wykonawcach - wykładowcach Akademii, co zdeterminowało instrumentarium (saksofon, puzon, kontrabas, fortepian, keyboard i media elektroniczne). W sobotę, nową wersję tego utworu (element improwizacji odgrywa w nim dosyć ważną rolę) przedstawili nam uczestnicy austriackiego prawykonania.
Bogusław Schaeffer często powtarza, że w każdej swojej kompozycji rozwiązuje inny problem, badając wciąż nowe możliwości muzycznego materiału. Początkowe minuty jego nowej kompozycji, chociaż były intelektualną grą materiałem dźwiękowym, przypominały setki innych, powstałych w XX wieku utworów. Przyznam, że już zaczynałem wątpić w kreatywność mistrza, gdy nagle, ten wytrawny skądinąd dramaturg, zaskoczył nas czymś zupełnie nowym. Oto staliśmy się świadkami frapującego, muzycznego spektaklu. Live elektronic, muzyka "z oddali", celowo wprowadzające niepokój elementy teatru instrumentalnego połączone z prostymi, lecz jakże sugestywnie działającymi efektami świetlnymi. Wszystko to pogrążyło nas w niezwykłym, onirycznym nastroju, hipnotyzując niemal swoim niepokojącym urokiem. Po raz pierwszy doznałem wrażenia, że w muzyce zaczął się już wiek XXI.
ZBIGNIEW LAMPART