W Polsce odkryto białko sprzed 250 milionów lat

Naukowcy z Parku Nauki i Ewolucji Człowieka w Krasiejowie odkryli naczynia krwionośne w kościach gadów liczących prawie ćwierć miliarda lat. Nikt na świecie przed nimi tego nie zrobił.

Wyniki badań Andrzeja Boczarowskiego i Dawida Surmika z Parku Nauki i Ewolucji Człowieka w Krasiejowie nie spowodują, że odtworzymy to zwierzę i zamkniemy w jakiejś odmianie parku z filmu Stevena Spielberga. - Bo do tego trzeba mieć nienaruszony łańcuch DNA, a tak „starego” DNA nikt nie odkrył - zaznacza Boczarowski.

Ale poza tym odkrycie obu panów jest sensacyjne! Aby pojąć dlaczego, trzeba przenieść się nie tylko 250 milionów lat wstecz, ale i na poziom molekularny - w przestrzeń, którą dostrzega się jedynie pod mikroskopem, chociaż badania dotyczą kości triasowych raczej gigantycznych zwierząt, które dostrzec można by było z odległości kilkuset metrów i które wprawiały w drżenie ziemię, po której stąpały.

Notozaur był gadem morskim dość pokracznym: z płaskim ciałem, długą szyją i krótkimi nogami. Tanystrof wyglądał jeszcze oryginalniej: miał 6 metrów długości, z czego połowa to szyja, a reszta to pękaty brzuch plus ogon; on żył na „wybrzeżu”, w wodzie szukając pożywienia, na lądzie trawiąc je i odpoczywając. Oba miały pecha i nieco szczęścia zarazem.

Pecha - bo poniosły nagłą i gwałtowną śmierć (na przykład w falach tsunami), ale ich ciała nie ucieszyły ścierwojadów, zostały natychmiast pogrzebane gdzieś głęboko w praoceanie na ćwierć miliarda lat.

Kości zostały świetnie zmineralizowane. Wody z czasem ustąpiły, a kości spoczywały w kopalinach aż do czasów współczesnych, kiedy wykopano je w okolicach Gogolina na Opolszczyźnie oraz na obrzeżach Miasteczka Śląskiego koło Tarnowa Opolskiego. Odkopano, oczyszczono, spreparowano, opisano i przekazano do Muzeum Geologii Złóż Politechniki Śląskiej.

Tam pewnie spoczywałyby kolejne lata w spokoju, gdyby nie para naukowców: Andrzej Boczarowski i Dawid Surmik, związani z Parkiem Nauki i Ewolucji Człowieka w Krasiejowie. - Kości doskonale nadawały się do naszych celów, bo były minimalnie naruszone - podkreśla Surmik. A cel był jeden: znaleźć w nich cząstki białka (wcześniej nikt nie znalazł białka, które liczyłoby 250 milionów lat).

Owszem, już kiedyś odkryto prehistoryczne białko, ale stosunkowo młode, bo sprzed 80 milionów lat. Zachowane, skamieniałe tkanki miękkie (włókna kolagenowe, naczynia krwionośne i komórki kostne) znalezione w kościach dinozaurów odkrytych przez polsko-mongolską wyprawę paleontologiczną na pustynię Gobi w Mongolii. Kości, które teraz wzięto pod lupę, były cztery razy starsze!

Polscy naukowcy udowodnili, że białko może się skrywać nawet w szczątkach sprzed ćwierć miliarda lat - do tej pory uważano, że to niemożliwe. Z różnych powodów - bo białka ulegają całkowitemu rozpadowi, bo niszczy je choćby promieniowanie kosmiczne przenikające nawet najtwardsze skały, bo przecież tkanka miękka nie zachowuje się przez setki milionów lat. - Swoim odkryciem pokazujemy nową naukową drogę prowadzenia prac paleontologicznych. Teraz wykopaliska można przenieść do laboratoriów, na poziom badania drobnych cząsteczek, a nie rekonstruowania szkieletów z ich fragmentów - mówi Andrzej Boczarowski.

Boczarowski jest rekonstruktorem i cieszy się, bo teraz ma szanse odczytywać wygląd zwierząt na podstawie analizy odkrytego w kopalinie białka. Jego cząstki wskazują na pokrewieństwa między zwierzętami, na to - które było protoplastą, a które potomkiem. Być może kiedyś techniki, które zastosowali polscy naukowcy, zostaną wykorzystane w takich naukach jak kryminalistyka, astrobiologia:

- Dzięki naszym badaniom nauczymy się, jak np. identyfikować związki organiczne w skałach pochodzenia pozaziemskiego - podkreśla Surmik. - Albo w naukach sądowniczych badania te wykorzystywać do odkrywania przyczyn śmierci na podstawie badań kości nawet mocno przeobrażonych przez czas.

Może kiedyś dzięki tym badaniom zostanie potwierdzone życie na Marsie albo to, że jakiś dawny władca faktycznie został otruty - jak głosiła do tej pory tylko legenda.

***

Publikacja artykułu w magazynie naukowym „PLOS One” o odkryciu zbiegła się z rocznicą pierwszych opisanych badań dotyczących zachowania się struktur organicznych. Pół wieku temu, w 1966 roku, na łamach prestiżowego czasopisma „Nature” ukazał się artykuł opisujący świetnie zachowane, skamieniałe tkanki miękkie (włókna kolagenowe, naczynia krwionośne i komórki kostne) znalezione w kościach dinozaurów pochodzących sprzed 80 milionów lat. Kości należały do dinozaurów odkrytych przez polsko-mongolską wyprawę paleontologiczną na pustyni Gobi