W wielkim futbolu dieta jest równie ważna jak trening

– Jak zostaje się lekarzem najważniejszej drużyny w Polsce, czyli reprezentacji narodowej, i mistrza Polski, Legii Warszawa? Chyba każdy lekarz zajmujący się sportem Panu zazdrości?

– W reprezentacji znalazłem się przypadkiem. Jurek Grzywocz, który pełnił funkcję lekarza kadry, zrezygnował. Leo Beenhakker szukał szybkiego zastępstwa. Zgrupowanie było we Wronkach, ja pracowałem w Groclinie, więc byłem najbliżej. Umówiliśmy się, że popracuję przez miesiąc na próbę. Obu stronom odpowiadała współpraca i tak zostało. Później trener Smuda wziął swojego lekarza, ale tak się złożyło, że zarówno Waldemar Fornalik, jak i Adam Nawałka zadzwonili akurat do mnie. Oczywiście bardzo się z tego powodu cieszę.

– Rola medycyny we współczesnym profesjonalnym sporcie jest chyba coraz większa?

– Gdy zaczynałem pracować w Groclinie, czasy były takie, że nie każdy klub miał lekarza zatrudnionego na stałe. Pewnie dzięki temu miałem szansę zaistnieć, zebrać doświadczenie. Przyszedłem do klubu i powiedziałem, że mogę przez jakiś czas pracować za darmo, a jeśli będą zadowoleni, to mnie zatrudnią. Właśnie tak się stało. Obecnie każdy klub, nawet grający w niższych ligach, musi mieć lekarza, żeby w razie kontuzji jak najszybciej doprowadzać piłkarzy do zdrowia. Szybka diagnoza, kompleksowe leczenie i rehabilitacja są do tego niezbędne.

– Mówi się o tym, że na Zachodzie piłkarzy dobiera się już nie tylko pod względem umiejętności, ale też genetyki, np. podatności na kontuzje. U nas też wszystko idzie w tym kierunku?

– Jest w tym dużo prawdy. Mówi się o spojrzeniu wielokierunkowym przy naborze do sekcji piłkarskich. Bierze się wtedy pod uwagę wiele spraw. Oprócz predyspozycji ogólnofizycznych, bada się mięśnie pod kątem rodzaju włókien. Są dwa główne: szybkościowe i wytrzymałościowe. Badania rzeczywiście ostro idą w kierunku genetyki. Pomysły są różne – testy pod kątem przyszłego wzrostu, wytrzymałości, optymalnej pozycji na boisku... Badania są prowadzone na szeroką skalę, ale wykorzystanie ich w praktyce jest na razie niewielkie. Oczekiwania są jednak ogromne.

– Eliminacje mundialu czy mecze naszych klubów w europejskich pucharach pokazały, że piłkarsko do czołówki wiele nam brakuje. Jak jest w medycynie sportowej?

– Nie chciałbym generalizować, ale wydaje mi się, że mamy bardzo wiele ośrodków, lekarzy i fizjoterapeutów, którzy nie odbiegają wiedzą od światowej czołówki. Dostęp do materiałów jest obecnie dużo łatwiejszy niż kiedyś. Nie trzeba jeździć i przeprowadzać staży – choć oczywiście wciąż są przydatne – bo dostępne są źródła multimedialne. Nie ma też problemów z wyjazdami na zagraniczne kursy, tam można zobaczyć, jak pracują najlepsi na świecie, podyskutować z nimi, przećwiczyć operacje na preparatach. Wystarczy tylko chcieć.

– Wydaje się, że we współczesnym futbolu kontuzje coraz rzadziej odnosi się po kontakcie z przeciwnikiem, na przykład większość nieobecnych na mundialu miała zerwane więzadła czy mięśnie.

– Jest taka tendencja. Pewnie dlatego, że obecnie gra się o wiele więcej i częściej niż kiedyś. W związku z tym najczęściej zdarzają się urazy przeciążeniowe. Kiedy gra się co trzy dni, treningiem jest mecz, a w przerwach się głównie odpoczywa.

– Jak można się chronić przed podobnymi urazami?

– Inwestując w sztab medyczny, wiedzę, sprzęt rehabilitacyjny, fizjologa, dietetyka... Czyli kompleksowość opieki. Dbaniem o dobre odżywianie zawodnika, suplementację wszystkich ważnych związków i profilaktyczną, a nie tylko pourazową, fizjoterapią oraz rehabilitacją można zmniejszyć ryzyko kontuzji.

– Niektórzy zawodnicy mają jednak chyba większą skłonność do łapania urazów niż inni.

– Na pewno. Chodzi głównie o kontuzje mięśniowe. To związane jest z typem mięśni posiadanych przez danego zawodnika – bardziej podatni na urazy są piłkarze szybkościowi. Dlatego ważna jest indywidualizacja treningów.

– Jak Pan ocenia świadomość medyczną polskich piłkarzy?

– Jest coraz większa. Wielu interesuje się nie tylko grą i treningiem, ale też wszystkimi aspektami im towarzyszącymi. Zawodnicy spędzają u dietetyka coraz więcej czasu. Dopytują się, ustalają jadłospisy, chcą wiedzieć, czemu taka a nie inna suplementacja będzie lepsza. Zdają sobie sprawę, że ta otoczka jest równie ważna jak trening. I styl życia.

– Styl życia drużyny Leszka Pisza był daleki od ideału, ale wtedy Legia grała w 1/4 finału Ligi Mistrzów. Dziś zadbani zawodnicy remisują z St. Patrick’s...

– Na pewno nie dojdziemy do wniosku, że aby dobrze grać w piłkę, trzeba pić alkohol i palić papierosy (śmiech). Nie chcę brnąć w ten temat, nie wiem, jak wtedy wyglądała sytuacja w klubie. Kiedyś w całej polskiej piłce, nie tylko w Legii, towarzystwo było bardziej imprezowe. Wyniki co prawda mieliśmy lepsze niż obecnie, ale nie uważam, że można łączyć to z używkami.

– Dziś o piwku po treningu poważny gracz może zapomnieć?

– Na pewno to nie pomaga. Umiarkowane ilości, czyli to piwko po meczu, nie zaszkodzą, ale alkohol i trening w dość oczywisty sposób wzajemnie się wykluczają.

– Musimy zahaczyć o mundial. Tam też było wiele urazów, zwłaszcza przeciążeniowych. 50–60 meczów w sezonie to za dużo?

– Ciężko powiedzieć. W niektórych ligach, choćby w Anglii, od lat gra się co trzy dni. Piłkarze, którzy przez lata grali w takim systemie, prawie zawsze mówią, że bardzo im to odpowiadało. Kiedy jednak przychodzi rok z mistrzostwami świata czy Europy, trudy sezonu się kumulują i częstsze kontuzje są nieuniknione.

– Wielu zawodników na mundialu grało na zastrzykach, blokadach czy środkach przeciwbólowych. Co Pan o tym myśli?

– Kiedy przychodzą ważne mecze, można balansować na granicy ryzyka. A nie ma niczego ważniejszego niż mundial. Piłkarza z drobnym uszkodzeniem czy zmianami przeciążeniowymi i ryzykiem uszkodzenia można dopuścić do gry, używając dozwolonych środków. Należy tylko dobrze ocenić, czy nie będzie to niebezpieczne. Czy uraz jest związany z bólem? Czy gra z nim spowoduje niemal pewne pogorszenie sytuacji? Mamy wiele fizjoterapeutycznych sposobów na zabezpieczenie miejsca kontuzji przed pogłębieniem się, choćby kinezjotaping.

– Przed mundialem głośno było o przypadku Diego Costy, który udał się na terapię u dr Marijany Kovacević. Kontrowersyjna cudotwórczyni słynie z używania np. płynu z końskiego łożyska. Ile w takich metodach jest nauki, a ile psychologii i szamaństwa?

– O sposobach leczenia pani doktor czytałem tylko w prasie. Dowody naukowe nie przemawiają za tym, że okłady z płynu z końskiego łożyska działają cuda. Dotarły do mnie informacje, że to tylko jeden z jej zabiegów, ale pozostałych nie znam. Dlatego ciężko mi oceniać, czy to działa, czy nie. Fakty są jednak takie, że jeździ do niej wielu znanych piłkarzy. I są bardzo zadowoleni.

– Cudowne ozdrowienia czasem się zdarzają. Luis Suarez miesiąc przed mundialem jeździł na wózku. Udało mu się wyleczyć, strzelić dwa gole Anglii.

– Jego sytuacja jest akurat łatwa do wytłumaczenia. Według dzisiejszych standardów przy dobrej opiece sześć tygodni po artroskopii kolana wraca się na boisko. Powrót w cztery, cztery i pół tygodnia przy przyspieszonej rehabilitacji jest zupełnie normalny.

– Za szamana wśród lekarzy uchodzi też Hans-Wilhelm Mueller-Wohlfahrt z Bayernu Monachium. Używa m.in. substancji z grzebieni kogutów.

– Słyszałem o wielu jego sposobach leczenia. Ale żeby wydawać wiążącą opinię o nim, mam zbyt mało informacji. Nawet jeśli część jego zabiegów ma aspekt bardziej psychologiczny niż medyczny, to mają sens – w końcu efekty są dobre. Mueller-Wohlfahrt jest lekarzem Bayernu od lat 70. Jeździ do niego wiele największych gwiazd sportu. Gdyby nie był dobry, nie miałby takich wyników i reputacji.

– Niemiec jest fanem zastrzyków...

– Rozmawiałem z piłkarzami, którzy leczyli się u Muellera-Wohlfahrta. Wiele z jego metod znamy i stosujemy. Choćby właśnie zastrzyki z kwasu hialuronowego, który dawniej pozyskiwano z grzebienia koguta, dziś produkuje się go syntetycznie. To znany środek na lepsze odżywienie chrząstki stawowej w zmianach przeciążeniowych. Dużą część substancji używanych przez Niemca stosuje się masowo, niektóre są jednak jego tajemnicą. Może dają więcej niż używane przez nas?