Wady refrakcji oka

Najczęstszym problemem okulistycznym, występującym w naszym społeczeństwie, jest nieostre widzenie przedmiotów blisko lub daleko od nas odległych. leżących albo i jednych i drugich. W takich przypadkach mamy przeważnie do czynienia z wadami refrakcji (niemiarowością) oka. Oko z niemiarowością to takie, które nie potrafi skupić wiązki promieni świetlnych na siatkówce. W tym pojęciu mieszczą się: krótkowzroczność, nadwzroczność oraz niezborność, czyli astygmatyzm. Wady refrakcji określamy w jednostkach, tzw. dioptriach, które charakteryzują moc skupiającą układu optycznego oka.

Krótkowzroczność polega na tym, że wiązka światła wpadająca do oka zostaje skupiona przed siatkówką. Wiąże się to niemal zawsze ze zbyt długą osią gałki ocznej (gałka oczna jest nadmiernie podłużna,  „jajowata”). Niekiedy krótkowzroczność powstaje w wyniku nieprawidłowego układu optycznego oka, który zbyt silnie skupia promienie świetlne.

Krótkowzroczność dzieli się na 3 stopnie:

- niska krótkowzroczność, zwana niekiedy „szkolną”, ponieważ pojawia się około 10. roku życia i narasta w okresie dojrzewania. Najczęściej stabilizuje się wraz z ustaniem wzrostu oka u dwudziestolatków. Zazwyczaj nie przekracza poziomu –3 dioptrii.
- średnia krótkowzroczność zaczyna się zwykle we wcześniejszym okresie życia i osiąga poziom od –6 do –8 dioptrii.
- wysoka krótkowzroczność pojawia się często we wczesnym dzieciństwie i osiąga wartość kilkunastu lub nawet kilkudziesięciu dioptrii. Cechuje się patologicznie długą osią gałki ocznej, która w wyniku zmian zwyrodnieniowych  w powłokach oka, z kuli staje się niemal bryłą cylindryczną. Jest to uwarunkowana genetycznie choroba degeneracyjna.

Krótkowzroczności organizm sam nie potrafi skompensować akomodacją. Ostrość, bez okularów, da się poprawić jedynie na chwilę, mrużąc powieki.
Nadwzroczność jest wadą przeciwną krótkowzroczności, bowiem wiązka promieni równoległych, wpadających do oka, zostaje skupiona za siatkówką. Najczęściej jest to spowodowane zbyt krótką osią gałki. U większości noworodków występuje nadwzroczność – gałka ma zbyt krótką oś. Jest to tzw. nadczynność fizjologiczna i przy szybkim wzroście, w wieku 6–8 lat gałka osiąga długość zbliżoną do ostatecznej. U dzieci istnieje bardzo duża zdolność dostosowawcza czyli nastawczość soczewki – akomodacja. Jest to czynność mimowolna, polegająca na kurczeniu niektórych mięśni gałki ocznej. Dzięki temu soczewka staje się bardziej wypukła i wzmacnia swoją moc. Z wiekiem możliwości te słabną i nadwzroczność się ujawnia. W wieku ok. 25. lat ujawnia się 50 proc. nadwzroczności, a w wieku 45. lat – 100 proc. Jeżeli jednak cały zapas akomodacji nie wystarcza na pokonanie wady, wtedy oko źle widzi, zarówno z bliska, jak i daleka.
Starczowzroczność jest następstwem fizjologicznego procesu utraty zdolności akomodacyjnych oka z powodu twardnienia i zmniejszania się elastyczności soczewki. Jej objawem jest oddalanie się od oka punktu bliży wzrokowej.

Astygmatyzm (niezborność). Przyczyna najczęściej leży w nieprawidłowej krzywiźnie rogówki. Rogówka powinna być idealnym wycinkiem powierzchni kuli, a w przypadku tego schorzenia przypomina wycinek powierzchni elipsy. W takiej soczewce dwa główne południki, położone prostopadle względem siebie (np. pionowo i poziomo) mają najbardziej różniące się promienie krzywizny. Np. oglądając tarczę zegara ostro widać kreski pionowe, podczas gdy poziome rozmazują się.