Warowna plebania

Pierwszy dokument potwierdzający istnienie Morawicy pochodzi z 1238 r.

Podkrakowska Morawica stanowiła gniazdo rodowe Toporczyków prawdopodobnie już w XI wieku. Pierwszy dokument potwierdzający istnienie wsi pochodzi z 1238 r. i wspomina o dwóch braciach Żegocie i Andrzeju. W średniowieczu ród ten władał rozległymi dobrami ziemskimi w Małopolsce, a jego przedstawiciele zajmowali poważną pozycję w hierarchii politycznej Polski.
Pierwsza wzmianka o rodowej siedzibie obronnej pojawia się w "Cudach św. Stanisława - Żywot większy" Wincentego z Kielczy. Niestety, brak badań archeologicznych i innych pisanych wzmianek nie pozwala na ustalenie czasu jej powstania, choć niektórzy datują założenie drewniano-ziemnego gródka na przełom XI/XII wieku.

Zapomniana warownia

Trudno również ustalić dokładną datę powstania murowanego zamku na szczycie wzgórza dominującego nad okolicą, nie wiadomo też, jak owa warownia wyglądała. Mając jednak na uwadze, iż w drugiej połowie XIV wieku Andrzej Tęczyński przeniósł rodową siedzibę z Morawicy do nowego zamku w Rudnie, musiało to nastąpić w końcu XIII lub na początku XIV stulecia, a zameczek był raczej niewielkich rozmiarów.
W 1408 r. Tęczyńscy herbu Topór (a więc ród wywodzący się z Morawicy) przeznaczyli część morawickiego zamku na kościół parafialny. W 1512 r. w Morawicy gościła - zdążająca na koronację do Krakowa - Barbara Siedmiogrodzka, żona Zygmunta I Starego, a w 1518 r. zatrzymała się tu Bona Sforza.
Zamek uległ zniszczeniu w XVII wieku. W 1666 r. pozostałości budynku mieszkalnego zostały przebudowane na plebanię. Na miejscu ruin - z fundacji Czartoryskich i Sieniawskich - wzniesiono w latach 1743-1748 zespół sakralny. Przebudowana została także plebania, co ostatecznie zatarło ślady średniowiecznego zamku.
Dzisiaj po warowni nie pozostał żaden widoczny na zewnątrz ślad. Do naszych czasów przetrwały jedynie relikty dolnych kondygnacji budynku mieszkalnego dawnego zamku tkwiące w murach plebanii.
Na ścianie budynku umieszczona została marmurowa tablica fundacyjna z 1666 r., z której można się dowiedzieć, że Izabela Tęczyńska przekazała kaplicę zamkową na kościół.
Pod plebanią i kościelnym dziedzińcem znajdują się głębokie i rozległe - wydrążone w lessowej skale - korytarze umożliwiające niegdyś ucieczkę z zamku. Niestety, nie zostały do tej pory zbadane. Śladów fundamentów dawnego zamczyska zapewne należałoby szukać także i pod obecnym kościołem oraz dzwonnicą, które zostały usytuowane na pozostałościach dawnej warowni.

Za 180 zł polskich

Przypuszczalnie początki morawickiej parafii i pierwszego kościoła sięgają XII wieku, o czym świadczy obranie za patrona św. Bartłomieja, którego kult był szczególnie rozpowszechniony na ziemiach polskich na przełomie XI i XII stulecia.
Pierwsze wzmianki o parafii pochodzą z połowy XIII wieku, gdy plebanem w Morawicy był Świętek, postać pojawiająca się w "Cudach św. Stanisława - Żywot większy" Wincentego z Kielczy.
Pierwszy, zapewne drewniany kościół wzniesiono przed 1200 r. W 1408 r. na jego miejscu została wystawiona nowa - murowana z białego kamienia - świątynia. Budowla ta rozebrana została zaledwie w ciągu pięciu dni (22 - 27 kwietnia 1743 r.), a na jej miejscu stanął barokowy kościół. Jego plan sporządził architekt pochodzenia włoskiego Francesco Placidi za 180 złotych polskich. W 1755 r. świątynia została konsekrowana przez biskupa krakowskiego Andrzeja Stanisława Kostkę Załuskiego.
Obok kościoła i plebanii wznosi się murowana dzwonnica z połowy XVIII wieku. Ma wygląd bramy triumfalnej i mieści trzy dzwony, w tym najstarszy i największy o nazwie "Jan" z 1726 r. fundacji ks. Jana Tarło, proboszcza morawickiego w latach 1722-1728.
Na cmentarzu parafialnym warto zaś zobaczyć kaplicę Radziwiłłów z XIX wieku oraz grób kpt. Mieczysława Medweckiego, pilota, który zginął 1 września 1939 r. zestrzelony przez Niemców.
KAROL PŁOCICA
Fot. autor