Wieliczka. Muzeum Żup Krakowskich ma 70 lat. Odsłonięto tablicę upamiętniającą jego twórcę Alfonsa Długosza

FLESZ - Wypieramy z naszej świadomości, że jest pandemia

By ocalić bezcenne zabytki, przede wszystkim unikatową w skali świata kolekcję dawnych, drewnianych maszyn górniczych, Alfons Długosz wraz z górnikiem Franciszkiem Krzeczkowskim, przeszedł dziesiątki kilometrów od dawna nieużywanych i niebezpiecznych podziemnych wyrobisk

„W ciągu dwóch lat nazbierałem w obu kopalniach (w Wieliczce i Bochni - red.) wiele różnych bezcennych zabytków; wypełniłem nimi komorę poeksplatacyjną „Warszawa” na III poziomie kopalni wielickiej. Mimo braku funduszy urządziłem tu prowizoryczną ekspozycję typu muzealnego, której otwarcie nastąpiło z końcem 1951 roku. Wkrótce narastające zbiory nie mogły się już pomieścić w komorze Warszawa mającej 900 m kw. powierzchni, przeniosłem więc zbiory do zespołu zabytkowych wyrobisk „Russeger” i „Kray” o powierzchni trzykrotnie większej, niestety zdewastowanych. Żupa Solna pomogła mi w prowizorycznym zagospodarowaniu tych pomieszczeń” - tak opisał początki podziemnego muzeum jego twórca i pierwszy dyrektor Alfons Długosz w „Studiach i materiałach do dziejów Żup Solnych w Polsce” wydanych w 1965 roku.

Z czasem – nie od razu, bo początkowo nikt nie wykazywał specjalnych chęci, by objąć opieką tworzące się muzeum i zadbać o finansową część przedsięwzięcia – Długoszowi udało się zyskać przychylność Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz dyrekcji wielickiej kopalni. Ekspozycja znajdująca się 135 m pod ziemią stała się – w 1956 roku - oddziałem Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu, a od 1961 roku działała jako samodzielna instytucja podlegająca Ministerstwu Kultury. Alfons Długosz został pierwszym dyrektorem Muzeum. Funkcję tę pełnił do 1975 roku.

Oficjalne otwarcie podziemnej ekspozycji Muzeum nastąpiło 30 września 1966 roku i było elementem obchodów jubileuszu 1000-lecia Państwa Polskiego. Ale górniczy skansen, stworzony przez Długosza, był już wcześniej częściowo dostępny dla zwiedzających.

- W swej wizji muzeum Długosz wybiegł w przyszłość o całe dziesięciolecia. Zapewnił instytucji m.in.: podziemne kino, punkt pocztowy i kawiarenkę. W sali kinowej, oprócz projekcji filmów, odbywały się konferencje np. PAN-u. Natomiast aby ułatwić zwiedzającym zrozumienie skomplikowanych zagadnień technicznych, zilustrował działanie urządzeń tworząc oryginalny komentarz do zabytkowych obiektów. Obrazy stanowią ujednolicony cykl i do dziś pełnią swoją funkcję – podaje Muzeum Żup Krakowskich.

W grudniu 2021, z okazji jubileuszu 70-lecia Muzeum na jego pierwszej siedzibie - w Parku Kingi, niedaleko szybu Daniłowicza – odsłonięto tablicę upamiętniającą założyciela i kustosza Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.

Zgromadzone przez Długosza zbiory, prowadzone badania oraz powstałe opracowania posłużyły do wpisania Kopalni Soli w Wieliczce na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Miało to miejsce w 1978 roku, a w roku 2013 wpis ten poszerzono m.in. o Zamek Żupny.

Kolejni dyrektorzy Muzeum: Roman Kędra (1975-1990) i Antoni Jodłowski (1990-2015) skupili się na remoncie XIII-wiecznego Zamku Żupnego.

Jako pierwszy udostępniono Zamek Środkowy (w 1985 r.) przeznaczając go na wystawy i magazyny zbiorów. Następnie Zamek Północny (w 1992 r)., który mieścił administrację, pracownie naukowe, bibliotekę i archiwum, a w 1996 roku - budynek południowy, gdzie urządzono pracownie, salę wystawienniczo-edukacyjną, magazyny oraz restaurację.

Przełomowym w historii Muzeum był rok 2017. Jan Godłowski, dyrektor MŻK od 2016 roku, podjął wtedy decyzję o rozszerzeniu przestrzeni ekspozycyjnej zamku. Zakupiono budynek przy ul. Daniłowicza 12 i przeniesiono tam administrację, pracownie naukowe, bibliotekę i archiwum, a w Zamku Północnym rozpoczął się remont (w 2021 roku). Po jego zakończeniu zostanie tam zorganizowana ekspozycja stała „Solny klejnot w koronie”; przybędzie też miejsce dla prezentowania dużych wystaw czasowych.

Od 70 lat w Muzeum prowadzona jest działalność naukowo-badawcza, wystawiennicza, edukacyjna i wydawnicza. - W ostatnim okresie przywiązywana jest duża waga do współpracy międzynarodowej - pracownicy uczestniczą w projektach i konferencjach zagranicznych. Muzeum organizuje także cykliczną Międzynarodową Konferencję Muzeów Górniczych i Skansenów Podziemnych. Zwraca też uwagę na potrzeby osób z różnymi niepełnosprawnościami oraz osób z grup wykluczonych, do których od lat kierowana jest oferta zajęć z cyklu „Muzeoterapia”. Wszystkie te działania służą promocji historii solnictwa w Polsce i na świecie – informują wieliccy muzealnicy.