Wieliczka. Spektakularne odkrycie w synagodze. Znaleziono setki cennych przedmiotów [15.01.]

WIDEO: Krótki wywiad

Zawartość skrzyni – mającej 80 cm wysokości, 70 cm szerokości i 130 cm długości – pochodzi prawdopodobnie z XIX wieku. Archeolodzy nie mają wątpliwości, że znalezisko można określić mianem skarbu.

Do odkrycia doszło przypadkiem, podczas robót związanych z odsłonięciem pierwotnego poziomu posadzki i podziałów wnętrza w synagodze pochodzącej z połowy XVIII wieku. Na wykonanie tych prac Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie otrzymała dofinansowanie (100 tys. zł) z wielickiego Powiatowego Programu Ochrony Zabytków.

- To bardzo wstępne prace związane z planowaną renowacją zabytku. Roboty zostały już zakończone, teraz trwa opracowywanie wyników badań – mówi dr Michał Wojenka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, sprawujący nadzór archeologiczny nad pracami w wielickiej synagodze. Dodaje, że o tej bożnicy jest bardzo mało danych dotyczących wystroju wnętrza i szczegółów architektonicznych, dlatego wyzwanie stanowi już samo opracowanie dokumentacji dla jej odnowy.

Zabytek znajdujący się przy ul. Wiejskiej 11 na terenie dawnej żydowskiej dzielnicy Klasno, jest najstarszą i jedyną zachowaną w dawnym kształcie do czasów współczesnych bożnicą w Wieliczce. Synagoga nazywana starą lub wielką po raz pierwszy została zaznaczona na planach fortyfikacyjnych Wieliczki z lat 1777-1779. Podczas II wojny światowej obiekt zdewastowali hitlerowcy. Po roku 1945 był tam magazyn. Takie funkcje synagoga pełniła do przełomu XX i XXI wieku.

Dziś bożnica - wzniesiona na planie prostokąta, z kamienia łamanego i cegły - wygląda jak ruina. Pierwsze prace związane z ratowaniem zabytku podjęto przed ponad dekadą. W synagodze wykonano podstawowe roboty - remont dachu i wzmocnienie budynku, który był w tak złym stanie, że „rozchodził się”. Przeprowadzono tam też I etap badań konserwatorskich i prac projektowych (z pomocą gminy Wieliczka, która w 2013 roku przekazała na to 30 tys. zł).

O potrzebie odnowy wielickiej synagogi mówi się od lat, jednak droga renowacji budowli, którą w 1987 r. wpisano do krajowego rejestru zabytków, wciąż wydaje się daleka.

- To przedsięwzięcie na lata. By rozpocząć renowację synagogi trzeba wykonać jeszcze wiele prac projektowych, natomiast na sam remont potrzeba według szacunków 3,5-4 mln zł. Będziemy szukać tych funduszy w różnych źródłach, ale sprawa nie jest łatwa – mówił przed rokiem „Dziennikowi Polskiemu” Tadeusz Jakubowicz, przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie.