Wielkanoc na znaczkach Poczty Polskiej

Otwarcie Poczty Polskiej na motywy wielkanocne nastąpiło kilka lat po transformacji ustrojowej. W 1995 r. wprowadzono do obiegu serię czterech znaczków „Pisanki polskie”, natomiast od 1997 r. symbole wielkanocne zaczęły regularnie gościć w naszej filatelistyce. Od 2000 r. aż do bieżącego w Polsce wydawano po dwa znaczki z myślą o przesyłaniu życzeń świątecznych. Na wstępie jednak przypomnę, że Wielkanoc jest najważniejszym świętem chrześcijańskim, upamiętniającym zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Jej termin ustala się na najbliższą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca, a więc na marzec lub kwiecień.

1995

Z tego powodu okres wielkanocny w Polsce przypada zawsze na początek wiosny, co dodatkowo podkreśla radosny charakter Świąt Zmartwychwstania. Liczna symbolika tych świąt szczególnie widoczna jest w pielęgnowanych tradycjach ludowych: odchodząca zima kojarzy się z pokonaną śmiercią, a wiosenna zieleń, palmy, pisanki czy pisklęta z zalążkiem nowego życia.

1995

Do opłacania tegorocznej korespondencji wielkanocnej Poczta Polska 25 marca wprowadziła do obiegu dwa znaczki pocztowe, na których przedstawiono motywy ludowe w postaci kurczaczka (1,55 zł) i zajączka (2,40 zł) na ukwieconej łące. Znaczki są barwne i ładnie wykonane w aspekcie graficznym.

Na kopertach pierwszego dnia obiegu (FDC) przedstawiono młodzieńca i dziewczynę w strojach ludowych, kultywujących wielowiekowe tradycje. Na kopercie ze znaczkiem o niższym nominale młodzi idą z okazałymi palmami zapewne na Mszę św. w Niedzielę Palmową. Motyw drugiej koperty nawiązuje do obyczaju śmigusa-dyngusa, tj. polewania dziewcząt wodą w Poniedziałek Wielkanocny.

Znaczki skasowano w Urzędzie Pocztowym Warszawa 1 datownikiem okolicznościowym z napisem Wielkanoc i świątecznymi motywami graficznymi. Autorem projektów opisywanych znaczków, wydanych w wielomilionowych nakładach jest artysta plastyk – Jan Konarzewski.
W wielu krajach kręgu kultury chrześcijańskiej tematy związane z Wielkanocą były często popularyzowane wydaniami okolicznościowych znaczków, w tym przez zarządy niektórych poczt corocznie. W ostatnich kilku latach, trzeba to z przykrością stwierdzić, pojawiła się tendencja zmniejszania się w Europie liczby emisji znaczków, nawiązujących do Świąt Wielkanocnych.

1997

Natomiast te, które się ukazują, zwykle mają świecki, a nie sakralny charakter, poprzez wyłączne akcentowanie takich motywów jak zajączek czy kurze jaja, nienoszące jednak oznak przeznaczenia ich na święconkę, jak to ma miejsce w przypadku pisanek. Dzieje się tak w niektórych krajach Unii Europejskiej, jakoby pod pretekstem nie drażnienia akcentami chrześcijańskimi innowierców, a zwłaszcza muzułmanów.

2009

Trudno w takiej postawie nie dopatrywać się jednak krzywdzenia chrześcijan, w tym własnych obywateli, bądź akcentowania postaw ateistycznych, z pomijaniem kształtowanych przez wieki narodowych korzeni religijno-historycznych. Mam nadzieję, że Poczta Polska zachowa akcenty sakralne na swoich walorach, co myślę, że jest powszechnie oczekiwane w naszym kraju. 

W tym miejscu jako kontrast dla tegorocznej serii – jak zaznaczyłem powyżej, estetycznie wykonanej, lecz niestety poza tytułem pozbawionej wyraźnych akcentów religijnych, przypomnę emisję z przed dwóch lat.

1999
Wówczas objęła ona dwa obrazy pędzla Szymona Czechowicza__„Złożenie do grobu” (3,00 zł) i „Chrystus Zmartwychwstały” (1,55 zł), pochodzące ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Szymon Czechowicz (1689 – 1775) to malarz zaliczany do twórców ery baroku w Polsce. Spod pędzla artysty wyszły liczne obrazy religijne, które można oglądać m.in. w kościołach Wilna, Krakowa, Lwowa, Warszawy, Lublina, Lubartowa i Poznania oraz portrety, m.in. rodziny Ossolińskich, Sułkowskich, Jana Fryderyka Sapiehy, Klemensa Branickiego i Wacława Rzewuskiego. Autorką projektu ówczesnej serii znaczków, wydanej 1 kwietnia 2009 r. była artystka plastyk Magdalena Błażków.

Ze względu na walory poznawcze, celowa wydaje się krótka prezentacja polskich znaczków emisji „Wielkanoc”, nieopisanych powyżej, a wprowadzonych do obiegu w ostatnich kilkunastu latach:

- 1997 – cztery znaczki: święcenie palm (50 gr), malowanie pisanek (60 gr), święcenie pokarmów (80 gr) i śmigus – dyngus (1,1 zł);
- 1998 – dwa znaczki: Baranek Paschalny na tle krzyża (55 gr) i Jezus Chrystus (65 gr);- 1999 – na trzech spośród czterech znaczków przedstawiono sceny z czternastowiecznego Poliptyku Grudziądzkiego, tj. modlitwę w Ogrójcu (60 gr), dźwiganie krzyża przez Chrystusa (65 gr) i Zmartwychwstanie (1,40 zł). Ostatni znaczek serii ukazał piękny obraz Piety z Tubądzina (1,0 zł), namalowany w XV wieku przez nieznanego artystę;
- 2000 – dwa znaczki: Chrystus złożony do grobu (70 gr) i Chrystus Zmartwychwstały na tle koła (80 gr) w ikonografii symbolizujący Boga, wieczność i nieskończoność;
- 2001 – dwa znaczki wykonane w konwencji średniowiecznego witrażu, na których przedstawiono niewiasty u grobu Jezusa Chrystusa (1 zł) oraz zmartwychwstałego Syna Bożego w otoczeniu apostołów (1,9 zł);
- 2002 – piękna, świąteczna palma (1,10 zł) oraz kurczęta (2 zł);

2003

- 2003 – znaczki przedstawiające Syna Bożego w ludowym rzeźbiarstwie jako Chrystusa Frasobliwego (1,20 zł) oraz Chrystusa Zwycięzcę (2,10 zł). Figura Chrystusa Frasobliwego ukazuje Jezusa medytującego w pozycji siedzącej, z głową wspartą na dłoni. Z kolei rzeźba Chrystusa Zwycięzcy przedstawia jego postać stojącą z uniesioną do góry prawą dłonią w geście błogosławieństwa oraz krzyżem, wspartym o ziemię;
- 2004 – gałązki wierzby oraz zajączek (1,25 zł) i baranek (2,10 zł);
- 2005 – zajączek (1,30 zł) oraz pisklę (2,20 zł) w otoczeniu kwiatów;
- 2006 – ludowe tradycje Niedzieli Palmowej (1,30 zł) i śmigus-dyngus (2,40 zł);
- 2007 – dwa znaczki w konwencji tradycyjnej twórczości ludowej: baranek upleciony ze słomy (1,35 zł) i kurka wykonana z drewnianych pisanek (2,40 zł);
- 2008 – pisanki na zielonej serwetce (1,35 i 2,40 zł);

- 2010 – tło zielonej łąki – symbol wiosny, na którym przedstawiono baranka z chorągiewką wielkanocną, wyrażającego ofiarę życia Jezusa, złożoną za grzechy świata oraz Jego zwycięstwo nad śmiercią (1,55 zł), a także koszyk z jajami wielkanocnymi na walorze o nominale (2,40 zł).

2011

Andrzej Żarczyński

Koło PZF nr 1 „Łódź – Miasto”