Więźniowie ratują zabytki

Szósta więźniów z Zakładu Karnego w Trzebini porządkowała dwa olkuskie cmentarze żydowskie. Fot. Jacek Sypień

OLKUSZ

Na starym cmentarzu przy ul. Kolorowej więźniowie wykosili chwasty, wycięli drzewka i krzewy porastające teren cmentarza, a także oczyścili kilkanaście zabytkowych macew. Warto zaznaczyć, że prace były wykonywane we współpracy z komisją rabiniczną ds. cmentarzy. Ale więźniowie nie tylko oczyszczali przewrócone macewy. Na nowym cmentarzu za pomocą specjalnego, mrozoodpornego kleju scalili kilkanaście połamanych przed wandali macew. Ten cmentarz został założony w XIX wieku i przetrwał II wojnę światową z niewielkimi uszkodzeniami. Jego dewastacja rozpoczęła się prawdopodobnie pod koniec lat sześćdziesiątych. Jeszcze po wojnie na ponad 2 ha było tam ponad 400 grobów. Teraz zostało tylko kilkadziesiąt przewróconych i połamanych macew. Cześć z nich udało się naprawić. - _Jestem bardzo zadowolona ze współpracy z Zakładem Karnym w Trzebini i z pracy skierowanych do nas panów. Liczę, że w przyszłym roku współpraca będzie kontynuowana. Chcielibyśmy usunąć mechanicznie sterty gruzu zalegające na cmentarzu, a następnie splantować teren i ustawić odnalezione macewy. Liczę, że uda nam się ich zaangażować do oczyszczenia z krzewów dziedzińca zamku w Rabsztynie. Może nawet uda się rozpocząć jego odgruzowanie. – _mówi Agnieszka Kaczmarczyk, kierownik biura Miejskiego Konserwatora Zabytków w Olkuszu.

Zgodnie z umową, jaki olkuski magistrat zawarł z Zakładem Karnym w Trzebini, władze gminy pokryły tylko koszt narzędzi, materiałów, ubezpieczenia i ciepłego posiłku. Całość kosztowała niespełna, 8 tys. zł. Koszt transportu pracowników do zakładu w Trzebini pokryły gmina żydowska i władze powiatu. Olkuski stary cmentarz żydowski przy ul. Kolorowej został założony w połowie XVI wieku. Najstarsza znaleziona tam macewa pochodzi z 1609 roku. Pod koniec wojny Niemcy przekopali przez cmentarz głęboki rów przeciwczołgowy. Część macew posłużyła do wybrukowania podwórka i ogrodzenia przedwojennego gimnazjum przy ul. Piłsudskiego, pozostałymi umocniono zbiornik przeciwpożarowy na Pomorzanach. W latach 90.tych cmentarzem zainteresowali się olkuscy społecznicy, którzy rozpoczęli jego oczyszczanie. Przed kilkoma laty na zlecenie olkuskiego magistratu wkopano prawie 40 macew przy wejściu na cmentarz oraz ustawiono tablicę informacyjną.
Pracujący na olkuskich cmentarzach więźniowie mieli w tym spore doświadczenie, w ten sposób naprawiali potrzaskane macewy na cmentarzach żydowskich w Chrzanowie i Trzebini.

- Osadzeni z Zakładzie Karnym w Trzebini, już od końca lat 90.tych wykonują różnorodne prace społeczne na rzecz środowiska lokalnego. Pierwsze prace remontowe związane z porządkowaniem obiektów zabytkowych skazani rozpoczęli już w 2003 roku na terenie Pałacu w Młoszowej, gdzie wykonali ogrom prac związanych z renowacją pałacowych piwnic. W marcu 2008 roku powstał program readaptacji społecznej „Cienie przeszłości”. Jego autorem jest por. Tomasz Wacławek. W ramach programu rozpoczęliśmy współpraca z Muzeum im. Ireny i Mieczysława Mazarakich w Chrzanowie. Początkowo program zakładał przeprowadzenie prac porządkowych na cmentarzu żydowskim w Chrzanowie i udział skazanych w zajęciach oświatowych i kulturalnych organizowanych przez muzeum. W ciągu ostatnich dwóch lat więźniowie wykonywali dalsze prace porządkowe na cmentarzu żydowskim w Chrzanowie. Trzydziestu skazanych, którzy brali w nich udział przepracowało łącznie 2669 przepracowanych godzin. Także w tym i ub. roku kolejnych 34 skazanych porządkowało cmentarz żydowski w Trzebini. Przepracowali 8955 godzin. W przyszłym roku zamierzamy kontynuować współpracę z Muzeum w Chrzanowie, współpracować z Urzędem Miasta w Trzebini, a także rozszerzyć współpracę z Gminą Olkusz. Kontynuować będziemy prace rozpoczęte na olkuskich cmentarzach żydowskich i rozważamy możliwość podjęcia prac na cmentarzu prawosławnym w Olkuszu. Osadzeni bardzo chętnie angażują się do prac wykonywanych poza zakładem karnym, a pracę w ramach programu „Cienie Przeszłości” traktują, jako swoiste wyróżnienie. – mówi ppor. Magdalena Wojtyra, rzecznik prasowy ZK Trzebinia.

Jak się okazuje, tylko w tym roku 120 osadzonych w zakładach karnych podlegających pod krakowski Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej przepracowało społecznie łącznie 14 tys. godzin przy sprzątaniu i renowacji kilkunastu cmentarzy. Było to zarówno cmentarze żydowskie, jak w Olkuszu, Trzebini, czy Chrzanowie, ale także cmentarze wojenne z I wojny światowej. – Projekt readaptacji społecznej „Cienie Przeszłości” w założeniu dotyczył renowacji cmentarzy wojennych z I wojny światowej, ale z czasem objął także inne cmentarze i obiekty zabytkowe. _– wyjaśnia por. Tomasz Wacławek, autor projektu, a obecnie oficer prasowy krakowskiego Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej.
Tylko w ciągu trzech ostatnich miesięcy więźniowie osadzeni w zakładach karnych w Małopolsce przepracowali społecznie prawie 30 tys. godzin. Poza ratowaniem zabytków, sprzątali tereny powodziowe, a także obiekty sportowe, szkolne, czy opieki zdrowotnej. - _Praca i zatrudnienie osadzonych jest jednym z najważniejszych środków oddziaływania penitencjarnego, przynoszącym wymierne korzyści osobom odbywającym kary pozbawienia wolności oraz środowisku, na rzecz, którego praca jest świadczona. Poprzez takie inicjatywy wyrabiany jest w skazanych nawyk pracy, który stanowi kluczowy czynnik przeciwdziałający wykluczeniu społecznemu osób opuszczających zakłady karne. Praca ta pozwala przełamać uprzedzenia, ułatwia pokonywanie barier społecznych, z którymi skazani spotykają się po opuszczeniu zakładu karnego. – mówi ppor. Magdalena Wojtyra, rzecznik prasowy ZK Trzebinia.

(SYP)