Wszystko zacznie się o godzinie 9.44

– Jutro, w pierwszy dzień astronomicznej wiosny, będziemy mieli okazję obserwować zaćmienie Słońca. Jaki będzie jego charakter?

– To zaćmienie całkowite na półkuli północnej. Pas za­ćmienia będzie przebiegał głównie przez północny Atlantyk i Morze Północne, a jedyne kawałki lądu, na których będzie można go zaobserwować, to Wyspy Owcze i fragment Spits­bergenu.

To jedno z dwóch tegorocznych zaćmień Słońca; drugie wystąpi 13 września i dla odmiany widoczne będzie na Antarktydzie, czyli na półkuli południowej.

– W Polsce piątkowe zaćmienie będzie tylko częściowe.

– Zacznie się w piątek o godz. 9.44, o 10.53 nastąpi maksimum zjawiska, czyli Słońce będzie najbardziej przysłonięte. Zakończy się ok. godz. 12. W zależności od miejsca obserwacji Słońce zostanie zakryte w różnym stopniu: na północy kraju nawet w 80 procentach, na południu – w 57.

W Krakowie tarcza słoneczna będzie zasłonięta w 63 procentach. Zobaczymy, jak Księżyc od góry nasuwa się na Słońce, tak że zostanie z niego niewielki rożek z końcami skierowanymi ku górze.

– Jak bezpiecznie obserwować zaćmienie?

– To bardzo istotna sprawa, bo można sobie poważnie uszkodzić wzrok. Na Słońce należy patrzeć przez odpowiednie filtry, tzw. mylarowe, które kilkadziesiąt tysięcy razy osłabiają światło słoneczne. Są w sklepach z teleskopami i w fotograficznych.

Można też użyć maski spawalniczej z szybkami o numeracji 10–12. Stosuje się też okopconą nad ogniem płytkę szklaną, ale raczej tylko do krótkiego spojrzenia. Nie należy patrzyć na Słońce przez okulary przeciwsłoneczne, płyty CD, zdjęcia rentgenowskie ani, broń Boże, gołym okiem.

– Jaki jest mechanizm tego zjawiska?

– Zaćmienie występuje, gdy Księżyc ustawi się między Ziemią a Słońcem, i to w odpowiedniej odległości oraz położeniu. Gdy znajdzie się na takiej pozycji, ale w zbyt dużej odległości od Ziemi, to do zaćmienia nie dojdzie, bo będzie miał zbyt małą średnicę, by zakryć całą tarczę słoneczną.

Gdy natomiast jest najbliżej Ziemi, mamy do czynienia z najdłuższym za­ćmieniem, bo Księżyc ma dużą średnicę i długo się przesuwa przez tarczę słoneczną. W XXI wieku takie zaćmienie już było – w 2009 r. Trwało siedem minut, a pas całkowitego zaćmienia przechodził m.in. przez Tybet, Chiny i Pacyfik. Drugiego tak długiego zaćmienia w tym stuleciu już nie będzie.

– Kiedy znów będziemy mogli obserwować takie zjawisko?

– W Krakowie ostatnie całkowite zaćmienie Słońca wystąpiło w czasach Władysława Jagiełły, w 1415 r. Następne będzie w październiku 2135 r. Zaćmienie częściowe wystąpi w czerwcu 2021 r. Natomiast w tym roku będą dwa zaćmienia Księżyca: 4 kwietnia (w Polsce nie będzie widoczne) oraz 28 września (zaćmienie całkowite, widoczne także u nas).

To drugie potrwa od godz. 1 w nocy do 6 rano. Jeśli pogoda dopisze, to warto zarwać tę noc i obserwować, bo to niezwykłe zjawisko. Co roku orbita Księżyca oddala się od Ziemi o 4 centymetry, więc za kilkadziesiąt tysięcy lat na Ziemi nie będzie się już dało zobaczyć całkowitego zaćmienia Słońca, bo Księżyc oddali się na tyle, że jego średnica będzie zbyt mała, by przesłonił tarczę słoneczną.

NA RYNKU I W INTERNECIE
W Krakowie przy fontannie na Rynku Głównym i na pl. Szcze­pańskim będzie można oglądać zaćmienie przez odpowiedni sprzęt. Zaplanowana jest też transmisja na ekranie. Pokaz organizują: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Młodzieżowe Obserwatorium Astronomiczne w Niepołomicach i Polskie Towarzystwo Astronomiczne. Internetowa transmisja zaćmienia z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Pedagogicznego na Suhorze: www.as.up.krakow.pl/edu/eclipse.