Wyścigowe maskotki

Będkowice

   Do Polski - podobnie jak do wielu krajów Europy - sprowadzono je niedawno w celach sportowych. Moda na zawody psich zaprzęgów przeniosła się do nas ze Skandynawii i Ameryki Północnej. Psimi wyścigami w Polsce interesuje się coraz więcej osób. Często zaczyna się niewinnie: od zakupu psa do domu. Potem jednak przychodzi zgłębianie wiedzy o jego predyspozycjach - i pojawia się myśl o swoim czworonogu jako o championie.
   Szczeniaki zazwyczaj sprzedają hodowcy tych ras lub uczestnicy zawodów psich zaprzęgów; młode psy są więc od urodzenia układane pod tym kątem. To zwierzęta genetycznie przystosowane do wysiłku - na pewno innego niż ich przodkowie, pociągowe psy z Alaski czy Syberii, gdzie panują bardzo niskie temperatury. W Polsce nie ma aż tak mocnych mrozów, a i od zwierząt wymaga się przede wszystkim udziału w zawodach. Mogą w nich rywalizować cztery rasy, uznane przez międzynarodowe organizacje, stanowiące wzorce psów wyścigowych: alaskan malamut, syberian husky, pies grenlandzki i samojed.
   Trzy pierwsze rasy można było podziwiać niedawno w Dolinie Będkowskiej podczas wyścigów psich zaprzęgów, zorganizowanych przez Klub Husky Fan w Katowicach, Gminny Ośrodek Kultury i Promocji Gminy Wielka Wieś oraz właściciela gospodarstwa turystycznego Zbigniewa Brandysa.
   Sędzia zawodów, Danuta Miśkowiec z Rabki, o psach północy opowiada z niezwykłą pasją. Sama stała się ich miłośniczką przed ośmioma laty, kiedy 13-letniemu wtedy synowi Ireneuszowi kupiła samojeda Wizję. Rasa ta, zwana też biełkami, pochodzi z północnej Syberii, z regionu zamieszkiwanego przez Samojedów. Są jednymi z najwolniejszych psów zaprzęgowych - za to bardzo wytrzymałymi - służą także do pomocy pasterzom i myśliwym. Znawcy określają je jako psy eleganckie, pełne wdzięku i pewne siebie. Brązowookie, zawsze maści białej; w przeciwieństwie do innych psów północy - często szczekają. Bardzo łagodne, rodzinne, przyjaźnie nastawione do ludzi, a zwłaszcza do dzieci. Zwłaszcza ta ostatnia cecha skłoniła Danutę Miśkowiec do kupienia synowi takiego psa. Inna sprawa, że samojedy wymagają wyjątkowej pielęgnacji - ich długą i puchatą sierść trzeba szczotkować przez 3-4 godziny...
   Kiedy Wizja urodziła młode, Irek zaczął się nimi zajmować i trenować je. Z własnym zaprzęgiem zdobywał mistrzowskie tytuły w różnych zawodach. Dziś oboje mają trzynaście psów polarnych i nie opuszczają prawie żadnej okazji do rywalizacji. Wyścigi psów w Polsce mają krótką, dopiero 14-letnią, tradycję. Inaczej jest na świecie: pierwsze zawody odbyły się w 1907 r. na Alasce, na dystansie 408 mil. Najbardziej prestiżowy jest wyścig "Iditarod", którego 1600-kilometrowa trasa prowadzi przez niemal całą Alaskę. Nosi on nazwę "wyścig po życie", gdyż upamiętnia dostarczenie w 1925 r. przez psi zaprzęg surowicy, potrzebnej do ratowania mieszkańców Nome, w której wybuchła epidemia dyfterytu. Z odległego o 1100 km Nenana wyruszyło wtedy z lekiem 160 psów w 20 zaprzęgach. Warunki były bardzo trudne, temperatura dochodziła do minus 50 stopni Celsjusza, szalała burza śnieżna. Zaprzęgi dotarły do Nome w ciągu 5,5 dnia. Pierwszy na miejsce przyjechał maszer Gunnar Kasson. Aby upamiętnić ten wyczyn, w nowojorskim Central Parku wzniesiono pomnik z brązu, przedstawiający przewodnika jego zaprzęgu, psa Balto. Na cokole widnieje napis: "Wytrzymałość, wierność, mądrość".
   Maszer Kassen wraz z Balto i całym zaprzęgiem malamutów został zaproszony na kilkumiesięczną wycieczkę po Stanach Zjednoczonych. Mieszkańcy Cleveland w stanie Ohio - a przede wszystkim tamtejsze dzieci - za zebrane specjalnie pieniądze wykupiły wszystkie psy, i aby nie musiały już więcej pracować w trudnych warunkach, umieściły je w zoo. Balto przeżył w nim 14 lat.
   Alaskan malamuty to psy eskimoskie, których nazwa pochodzi od plemienia Mahlemiut. Są największymi i najsilniejszymi psami zaprzęgowymi, dlatego wykorzystywane były do przewozu ciężkich ładunków na znaczne odległości. Nazywano je "lokomotywami północy". One także mają brązowe oczy, piękne futro w kolorze szarym (z odcieniem od srebrzystego po czarny) oraz brązowym (od piaskowego po rude).
   Psy były zaprzęgane do sań już około 4000 lat temu przez wędrowne plemiona z północnych brzegów jeziora Bajkał. W późniejszych czasach przewoziły lekarstwa, żywność, broń oraz rannych (w czasie obu wojen światowych), a także pocztę. Najlepiej w przewożeniu przesyłek, zwłaszcza kurierskich, sprawdzają się syberian husky, pochodzące z północnej Syberii, gdzie hodowane były przez Czukczów.
   - W porównaniu z innymi rasami północnymi to psy niewielkie, za to bardzo szybkie, lekkie i łagodne. Są też niezależne, nie lubią się podporządkowywać. Nie nadają się do mieszkania w bloku. Rzadko chorują, są niezwykle odporne na mróz, ale mają jedną wadę: są bardzo żywotne i wymagają ciągłego ruchu i treningu - mówi Agnieszka Biernacka, prezes Klub Husky Fan. Rasę tę sprowadzono do Kanady w 1909 r. Początkowo psy zostały wyśmiane, przezwane "syberyjskimi szczurami". Husky prędko jednak udowodniły, że są bardzo szybkie i przydatne; zyskały powszechne uznanie w zimnych krajach Ameryki.
   Danuta Miśkowiec twierdzi, że najtrudniejsze do ułożenia są psy grenlandzkie, które w Europie - z uwagi na zakaz sprowadzania tej rasy - pojawiły się niedawno. To najbardziej wytrzymałe i mało wymagające psy zaprzęgowe - najbardziej też ze wszystkich psów północy agresywne. Agresję kierują w stosunku do siebie, bo wobec ludzi są łagodne i nastawione bardzo przyjaźnie. Ważna jest dla nich hierarchia w stadzie, walczą o nią za pomocą zębów. Ze względu na bardzo łagodny stosunek do ludzi psy polarne często zalecane są w leczeniu nadpobudliwości dziecięcej, pokonywaniu nieśmiałości: dziecko, które przestaje bać się psa, nie boi się też ludzi. Przy okazji zabawy z psem dzieci wykonują ruchy, zalecane w rehabilitacji wielu schorzeń. Dogoterapia z psami północy nie wiąże się z narażeniem dziecka na atak, jak to może stać się w przypadku psów obronnych.
   Generalnie psy zaprzęgowe, choć nie wymagają cieplarnianych warunków, pod wieloma względami są bardziej kłopotliwe i droższe w utrzymaniu niż inne czworonogi. Trzeba je na przykład szczepić nie tylko - jak wszystkie zwierzęta domowe - przeciw wściekliźnie, ale też przeciwko nosówce, zakaźnemu zapaleniu wątroby, parwowirozie, leptospirozie i kaszlowi. Takie wymagania określają przepisy Ustawy o ochronie zwierząt oraz ustanowione przez powstały w tym roku Polski Związek Sportu Psich Zaprzęgów. Organizacja ta zrzesza kluby i stowarzyszenia, wydaje zawodnikom licencje, dopuszcza psy do wyścigów, koordynuje zawody.
   Najpopularniejsze są wyścigi zaprzęgów. Odbywają się na różnych dystansach, w różnych klasach, zależnych od liczby psów w zaprzęgu i ich rasy. Takie zawody organizowane są w Polsce m.in. w Puszczy Augustowskiej (na dystansie 600 km) i Gorcach (o połowę krótszym). Działacze sportu zaprzęgowego starają się o wpisanie psich wyścigów do programu dyscyplin olimpijskich.
   W Polsce rywalizacja zaprzęgów szybko się rozwija. Coraz więcej osób przekonuje się do nieagresywnych ras polarnych. Psy są świetnymi towarzyszami. Właściciele nazywają je "dużymi maskotkami". Wielu zresztą wyprowadziło się z miast na wieś, aby mieć odpowiednią przestrzeń do wspólnego biegania...
(EKT)