Z drewna, stali lub żelbetu

Konstrukcja dachu zależy od szerokości budynku, jego rozplanowania w rzucie poziomym oraz względów architektonicznych

   W zależności od szerokości budynku, jego rozplanowania w rzucie poziomym oraz względów architektonicznych, można go przykryć dachem jedno-, dwu- lub czteropołaciowym, mansardowym, półszczytowym, naczółkowym bądź namiotowym. Nad budynkami o bardzo dużym rzucie poziomym wykonuje się dachy o powierzchniach krzywoliniowych, tzn. walcowe, beczkowe, konoidalne, fałdowe, kopulaste oraz paraboliczne.

Elementy dachu

   Powierzchnie tworzące dach nazywamy połaciami. Wyróżnia się połacie główne i boczne. Najwyższy fragment dachu - wyznaczony przez linie przecięcia się połaci głównych - to kalenica. Natomiast naroże jest miejscem połączenia połaci bocznych, stykających się pod kątem wypukłym. Część połaci dachowej wystająca poza obrys ścian budynku to okap. Pojęciem "kosz" określa się miejsce połączenia połaci dachowych pod kątem wklęsłym. Wystająca z dachu konstrukcja z własnym daszkiem i oknem to lukarna. Czasem zamiast lukarny wykonuje się wyoblenie - nazywane wolim okiem - pod którym umieszczone zostaje okno doświetlające poddasze.

Konstrukcja dachu

   Konstrukcję dachu można wykonać z drewna, stali lub żelbetu. W budownictwie jednorodzinnym najczęściej stosuje się konstrukcje drewniane, rzadziej stalowe. Konstrukcje żelbetowe zazwyczaj wykorzystywane są w stropodachach. Drewno przeznaczone do budowy więźby dachowej musi być dobrej jakości i pozbawione uszkodzeń. Powinno zostać odpowiednio zaipregnowane preparatami chroniącymi przed niszczącym działaniem grzybów, pleśni, owadów, glonów, porostów oraz bakterii. Jego wilgotność nie może przekraczać 15 - 20 proc. Elementy konstrukcji najczęściej wykonuje się z drewna sosnowego lub świerkowego, rzadziej jodłowego. Elementy łączące (kołki i klocki) produkowane są z twardego drewna drzew liściastych, jak dąb i akacja.
   Główne elementy nośne konstrukcji dachu, popularnie nazywane wiązarami, rozmieszcza się wzdłuż dłuższego boku budynku w odstępach od 0,7 do 1 m. Wiązary mogą być puste - składają się z jednej lub dwóch krokwi, oraz pełne - zawierają różne elementy dodatkowe zwiększające ich nośność. Pojedyncze krokwie występują w dachach jednospadowych (pulpitowych), w pozostałych tworzą symetryczne, stykające się u góry pary, ustawione na zewnętrznych ścianach nośnych i mają postać odwróconej litery V. Belki poziome ułożone wzdłuż więźby dachowej to płatwie. W zależności od umiejscowienia, wyróżniamy płatwie stropowe, górne podpierające krokwie w środku ich rozpiętości i położone na stropie poddasza, tzw. murłaty. Płatwie położone w najwyższym punkcie dachu nazywamy kalenicowymi. Nośność tych elementów można zwiększyć przez wykonanie mieczy (zastrzałów), mocowanych do słupów i płatwi pod kątem 45 st. Aby usztywnić pojedyncze krokwie, w połowie ich wysokości (lub nieco wyżej) mocuje się poprzeczne belki poziome zwane jętkami. Usztywnienie krokwi w kierunku prostopadłym jest możliwe dzięki wiatrownicom, które są przybijane od spodu krokwi.

Rodzaje więźby dachowej

   Wśród konstrukcji nośnych dachu wykonywanych w budownictwie jednorodzinnym wyróżniamy dachy pulpitowe (jednospadowe), krokwiowe, jętkowe, płatwiowo-kleszczowe oraz wieszarowe.
   Najprostszą konstrukcją dwuspadową jest dach krokwiowy, składający się z wiązarów prostych wykonanych z dwóch krokwi. Wiązary krokwiowe mają dwa punkty oparcia - w kalenicy i nad ścianą zewnętrzną. W przypadku wysokich i stromych dachów, ze względu na parcie wiatru, konstrukcja nośna musi być dodatkowo usztywniona wiatrownicą. Konstrukcję krokwiową wykonuje się przy rozpiętości dachu do 7 m i nachyleniu połaci nie mniejszym niż 45 st. Długość krokowi nie może wówczas przekraczać 4,5 m, a wysokość winna się mieścić między 10 a 15 cm.
   Dachy jętkowe wykonuje się w budynkach o rozpiętości ścian zewnętrznych od 7 do 9 m. Są bardzo podobne do dachów krokwiowych. Ich konstrukcja zawiera dodatkowe rozpory poziome, tzw. jętki, które podpierają krokwie w połowie ich długości lub wyżej. Nachylenie połaci dachów o konstrukcji jętkowej można projektować w granicach od 25 do 60 st.
   Ustroje płatwiowo-kleszczowe wykonywane są z dwóch rodzajów wiązarów - głównych i pośrednich. Wiązary główne składające się z pary krokwi, pary kleszczy i dwóch słupów, a niekiedy także z belki stropowej, ustawia się w odstępach od 3 do 5 m. Między nimi wykonuje się wiązary pośrednie, zbudowane jedynie z krokwi opartych na płatwiach.
   Dachy wieszarowe stosuje się dość rzadko. Zwykle wykonywane są w budynkach o rozpiętości dachu powyżej 6 m, gdzie oparcie na belkach i stropie jest niewskazane. Ich konstrukcja zależy od rozstawu każdej pary krokwi. (MŚ)