Z kalendarium

21 czerwca 1768
* RZEŹ HUMAŃSKA. Podczas buntu Kozaków i chłopstwa na Ukrainie doszło do rzezi około 20 tys. Polaków i Żydów w Humaniu. Uciekinierzy schronili się tam licząc na umocnienia miasta i jego załogę wojskową. Jednak po zdobyciu Humania buntownicy wymordowali w okrutny sposób wszystkich, łącznie z kobietami i dziećmi. Gdy bunt zaczął przybierać niebezpieczne rozmiary, został stłumiony przez wojska rosyjskie.

18 czerwca 1792
* BITWA POD ZIELEŃCAMI. Wojska polskie dowodzone przez ks. Józefa Poniatowskiego pokonały siły rosyjskie w bitwie pod Zieleńcami. Zieleńce były pierwszym zwycięstwem osiągniętym wyłącznie polskimi siłami od czasów bitwy pod Podhajcami za czasów Augusta II Mocnego, czyli od 94 lat. Król Stanisław August Poniatowski ustanowił po bitwie Order Virtuti Militari.

17 czerwca 1834
* EPOPEJA NARODOWA. W Paryżu ukończono druk pierwszego wydania "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza. Wydawcą dzieła był Aleksander Jełowiecki, a charakterystyczną cechą edycji było ozdobienie go na stronie przedtytułowej wizerunkiem Adama Mickiewicza według medalionu z 1829 r. Pierwsze wydanie epopei ukazało się w dwóch tomach w nakładzie 3 tys. sztuk, spośród których zachowało się do dziś około tysiąca egzemplarzy.

19 czerwca 1867
* EGZEKUCJA. Rozstrzelany został cesarz Meksyku Maksymilian I Habsburg. Maksymilian namówiony przez cesarza Francji Napoleona III objął meksykański tron w 1863 r. Wystąpiła przeciw niemu jednak silna wewnętrzna opozycja, co przerodziło się w wojnę domową. Maksymilian został ujęty przez republikanów i mimo protestów z całego świata skazany przez sąd wojskowy na śmierć i rozstrzelany.

22 czerwca 1912
* LENIN W KRAKOWIE. Do Krakowa przybył z Paryża Włodzimierz Lenin z żoną Nadieżdą Krupską. Małżonkowie zatrzymali się najpierw w hotelu "Victoria" przy ul. Zwierzynieckiej, a potem wynajęli dwupokojowe mieszkanie z kuchnią przy Zwierzynieckiej 218 (dziś ul. Królowej Jadwigi 41). 2 września przeprowadzili się do kamienicy na ul. Lubomirskiego 47 (na fot.). Tam Uljanowowie wraz z matką Nadieżdy mieszkali do końca pobytu w Polsce.

21 czerwca 1919
* SAMOZATOPIENIE. Na rozkaz dowódcy adm. Ludwiga von Reutera oficerowie i marynarze niemieckiej floty cesarskiej internowanej w brytyjskiej bazie morskiej w Scapa Flow dokonali zatopienia swoich okrętów. Akt ten miał zapobiec przejęciu internowanych jednostek przez zwycięskie państwa Ententy. Na dno poszły 52 okręty. Nigdy wcześniej i nigdy potem jednego dnia nie zatopiono tak wielu jednostek.

20 czerwca 1920
* EKSHUMACJA. Na cmentarzu w syryjskim Aleppo dokonano ekshumacji szczątków gen. Józefa Bema. W obecności konsulów Polski, Francji, Węgier, Turcji, Belgii i Holandii oraz kolonistów polskich, w asyście wojsk francuskich, przy odgrywanych hymnach polskim i francuskim dokonano wydobycia, a następnie szczegółowych oględzin sądowych zwłok Bema. Potem trumnę ze szczątkami generała przewieziono najpierw na Węgry do Budapesztu, a następnie do Polski.

22 czerwca 1941
* ATAK NA ZSRR. O godz. 3.15 rozpoczął się atak Niemiec noszący kryptonim "Operacja Barbarossa". 3 mln niemieckich żołnierzy skoncentrowanych w trzech Grupach Armii ("Północ", "Południe" i "Środek") uderzyło na froncie rozciągającym się do Morza Bałtyckiego po Karpaty. W zachodnich okręgach wojskowych ZSRR znajdowało się 2,5 mln żołnierzy, których atak całkowicie zaskoczył.

23 czerwca 1949
* NOWA HUTA. Rozpoczęła się budowa Nowej Huty. Tego dnia na polach Mogiły pod Krakowem w pobliżu kopca Wandy rozpoczęto wznoszenie pierwszego niewielkiego, dwupiętrowego bloku mieszkalnego zaprojektowanego przez Franciszka Adamskiego. Pierwszym budynkiem nowego miasta został blok nr 14 na os. Wandy (do 1958 r. Osiedle A-1 Południe). Nowe miasto miało stanąć przy planowanym potężnym kombinacie metalurgicznym.

19 czerwca 1967
* PRZEMÓWIENIE. I sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka w przemówieniu na kongresie związków zawodowych w Warszawie, nazwał Żydów mieszkających w Polsce "piątą kolumną". Przemówienie stało się początkiem antysemickiej czystki. Rozpoczęła się ona w czerwcu 1967 r. i trwała w niektórych miejscach do jesieni 1968 r. Z kraju wyemigrowało około 20 tys. osób pochodzenia żydowskiego.