Z sakramentem do sądu

Fot. Ingimage

Małżeństwo można uznać za nieważne na podstawie trzech grup przyczyn. Pierwszą są przeszkody małżeńskie. - Stosunkowo rzadko orzeka się nieważność małżeństwa z tej przyczyny, gdyż przeszkody są zwykle wykrywane przed ślubem - mówi ks. Piotr Majer, kanclerz krakowskiej kurii. Przeszkodą może być tzw. węzeł, czyli przypadek, w którym ktoś już jest związany ważnym małżeństwem z inną osobą. Może nią być również małżeństwo z osobą nieochrzczoną lub bliskim krewnym. - Najczęściej stwierdza się nieważność małżeństwa z powodu przeszkody impotencji, gdyż ta ujawnia się zwykle po ślubie, a dyspensa od niej nie jest możliwa - zauważa duchowny.

Drugim powodem orzeczenia nieważności mogą być tzw. wady zgody małżeńskiej. - Najczęstszą przyczyną spośród tej grupy jest niezdolność psychiczna, której źródłem może być choroba psychiczna lub poważne zaburzenie osobowości - informuje ks. Piotr Majer.

Psychiczna niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich to najczęstsza przyczyna nieważności rozpatrywana w sądach kościelnych. Prócz niej pojawia się również np. podstępne wprowadzenie w błąd, czyli nieuczciwe wyłudzenie zgody małżeńskiej przy zamierzonym zatajeniu lub zafałszowaniu istotnej wiedzy, którą powinna posiadać druga strona (np. zatajenie tego, że się ma potomstwo albo że się jest bezpłodnym).

Trzecią grupą przyczyn są wady formy kanonicznej, czyli uchybienia formalne związane z zawarciem małżeństwa - np. brak odpowiednich uprawnień duchownego do asystowania przy zawarciu związku. Z takiej przyczyny orzeczenia nieważności zapadają niezwykle rzadko.

Wszczęcie procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa wymaga złożenia dokumentów: skargi powodowej, świadectwa zawarcia małżeństwa kanonicznego, metryk chrztu małżonków, listy świadków, których strona chce przedstawić w procesie, oraz innych dokumentów, które mogą być przedstawione jako dowody w sprawie (na przykład dokumentacja medyczna, pisma urzędowe, listy prywatne, akta spraw karnych, kopia wyroku sądowego orzekającego rozwód cywilny itp.).

Stwierdzenie nieważności małżeństwa należy do sądu kościelnego. Sądy takie działają praktycznie w każdej diecezji. Należy zwrócić się do sądu tej diecezji, na terenie której zostało zawarte małżeństwo, albo do sądu, gdzie mieszka współmałżonek, który w procesie będzie stroną pozwaną.

MARCIN BANASIK

[email protected]

NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA

1. Czym różni się rozwód cywilny od stwierdzenia nieważności małżeństwa?
Proces małżeński kościelny ma charakter pisemny i nie jest jawny. Nie ma zatem - tak jak w sądzie cywilnym - publicznych rozpraw, konfrontacji obojga małżonków wobec sędziego oraz świadków. Poza tym zeznania stron i świadków są składane indywidualnie, w obecności sędziego audytora i notariusza. Trybunał kościelny nie orzeka o winie stron, lecz o nieważności małżeństwa.

2. Ile średnio trwa proces o stwierdzenie nieważności?

Okres trwania procesu jest zależny przede wszystkim od liczby instancji, do których trafia sprawa. W zależności od diecezji jest to od dwóch do trzech lat.

3. Ile kosztuje proces kościelny?

Opłata sądowa w różnych diecezjach jest stała - od 800 do 1,5 tys. zł - lub relatywna. W tym drugim przypadku sąd prosi o przedstawienie zaświadczenia o zarobkach i wyznacza opłatę w równowartości jednej pensji lub jej części. Udział biegłego sądowego lub psychologa to koszt pomiędzy 150 a 300 zł. Odpis wyroku kosztuje 200 złotych. Dwugodzinna konsultacja z adwokatem kościelnym kosztuje między 50 a 200 zł. Za sporządzenie skargi powodowej zapłacimy do 800 zł. Podobną kwotę trzeba zapłacić za pismo obrończe. Jeśli ktoś potrzebuje pomocy prawnej podczas całego procesu, będzie musiał zapłacić od 1 tys. zł wzwyż.

4. Czy zdrada może prowadzić do nieważności małżeństwa?

Zdrada może być jednym z czynników mających wpływ na postępowanie dowodowe w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa, jednakże w prawie kanonicznym nie jest samoistną przesłanką wystarczającą, by stwierdzić nieważność tegoż małżeństwa.

5. Na co kładzie się szczególny nacisk podczas dowodzenia nieważności?

Ważny jest okres, w którym poznawali się przyszli małżonkowie, czas ich narzeczeństwa oraz pierwsze lata małżeństwa.

6. Jakie choroby psychiczne powodują nieważność małżeństwa zawartego w kościele?

Nie ma katalogu zamkniętego chorób psychicznych powodujących stwierdzenie nieważności małżeństwa. Można jednak wymienić kilka, które z pewnością ograniczają zdolność do czynności prawnych, a co za tym idzie, powodują nieważność zawieranych przez takie osoby wszelkich czynności prawnych. Są to: schizofrenia, paranoje, choroby wynikające z uszkodzeń mechanicznych i farmakologicznych mózgu.

7. Czy bezpłodność może być przyczyną nieważności małżeństwa?

Tak, jeśli współmałżonek zataił tę informację, żeby uzyskać zgodę na małżeństwo.

Redaguje MAŁGORZATA MROWIEC

e-mail: [email protected]