Zaglądanie do wnętrza mózgu

Podejmowanie tak różnorodnej tematyki podczas corocznych spotkań możliwe jest głównie dzięki potencjałowi naukowemu Krakowa

Jednym z najważnejszych wyzwań stojących przed neurobiologią i neurologią jest poznanie zmian zachodzących w starzejącym się mózgu i przeciwdziałanie nim. Jest to bardzo pilne zadanie, gdyż dzięki postępowi medycyny ludzie dłużej żyją, jednak zmiany degeneracyjne często zachodzące w mózgu wraz z wiekiem prowadzą do mniej lub bardzej poważnego upośledzenia fizycznego i psychicznego.

Celem tygodnia wiedzy o mózgu jest przede wszystkim szeroka edukacja i prezentowanie przez naukowców - neurobiologów i neurologów - najnowszych wyników badań zarówno własnych, jak i innych badaczy, osiągnięć i postępu w poznawaniu najważniejszego naszego narządu, jakim jest mózg.
W Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim wykłady i imprezy im towarzyszące odbywają się już od 1999 roku. Niezmiennie cieszą się one dużym zainteresowaniem i z roku na rok do sal wykładowych przybywa coraz więcej słuchaczy. Niewątpliwie sprawia to intrygujący każdego człowieka przedmiot wykładów - mózg, chociaż podczas wykładów prezentowane są zagadnienia dotyczące całego układu nerwowego, chorób i innych zaburzeń jego funkcjonowania.
Ideą "Tygodnia Mózgu" jest informowanie społeczeństwa, czym zajmują się naukowcy w swoich laboratoriach, jakie problemy starają się rozwiazać, z jakimi trudnościami się borykają i jakie są wyniki ich badań. Chociaż o osiągnięciach neurobiologów i neurologów można przeczytać w różnych czasopismach naukowych i popularnonaukowych, to wykłady stwarzają jedyną okazję do dyskusji i wymiany poglądów pomiędzy wykładowcami i słuchaczami. Wykładowcami "Tygodnia Mózgu" są głównie naukowcy z Krakowa, chociaż zapraszani są także wykładowcy z innych ośrodków akademickich. Jednak podejmowanie tak różnorodnej tematyki podczas corocznych spotkań możliwe jest głównie dzięki potencjałowi naukowemu Krakowa. Krakowski "Tydzień Mózgu" odbywa się w tym samym czasie, co inne tego typu imprezy na całym świecie. W Polsce, oprócz Krakowa, "Tydzień Mózgu" organizowany jest jeszcze w Warszawie.
W tym roku "Tydzień Mózgu" odbywa się pod hasłem "Neurobiologia w służbie społeczeństwu". Temat ten wskazuje, że wysiłki neurobiologów na świecie, jak również w Polsce, mają na celu poznanie funkcjonowania mózgu i całego układu nerwowego, aby można było przeciwdziałać chorobom i innym zaburzeniom funkcjonowania układu nerwowego oraz skutecznie je leczyć.
Badania neurobiologiczne dotyczą zarówno pojedynczych komórek - neuronów, mózgu oraz innych struktur nerwowych. Bez poznania funkcjonowania pojedynczej komórki nerwowej, coraz bardziej skomplikowanych układów tych komórek złożonych z kilku, wielu i milionów elementów, trudno orzec, jakie są przyczyny chorób psychicznych i neurologicznych człowieka. Neurobiologia, która bada te zjawiska, nie zajmuje się wyłącznie ludzkim mózgiem, ale w celu poznania funkcjonowania pojedynczego neuronu bada te komórki u zwierząt, których układ nerwowy nie jest tak skomplikowany jak u człowieka. Dzięki odkryciom naukowym dokonanym w badaniach komórek drożdży, robaka Caenorhabditis elegans czy muszki owocowej Drosophila melanogaster, coraz więcej wiemy o naszym mózgu. Mózg wszystkich zwierząt zbudowany jest z takich samych elementów - neuronów, a ich budowa i wewnętrzne procesy fizjologiczne są podobne lub wręcz takie same, jak w neuronach człowieka.
W czasie tegorocznego "Tygodnia Mózgu" będzie mowa m.in.o nowych technikach pozwalających "zaglądnąć" do funkcjonującego mózgu człowieka, neurochirurgii i chorobach związanych ze starzeniem się układu nerwowego. Możliwość oglądania pracującego mózgu daje tzw. obrazowanie mózgu metodą czynnościowego rezonansu magnetycznego. Metoda ta pozwala na wykrycie aktywnych, podczas wykonywania określonej czynności, obszarów mózgu lub takich jego rejonów, które są uszkodzone i nie wykazują żadnej aktywności.
Wszelkie zachowania człowieka mają swoje źródło w złożonej aktywności różnych grup neuronów w mózgu. Istnieje też taka aktywność mózgu, która nie jest związana z odbieraniem bodźców, ich przetwarzaniem i sterowaniem zachowaniem, a pojawia się w czasie snu czy innych tajemniczych stanach mózgu jak hipnoza. O tych i innych stanach mózgu będzie również mowa w czasie tegorocznego "Tygodnia Mózgu", a artykuły o podobnej tematyce ukażą się w z. 1-3/2007 czasopisma "Wszechświat" wydawanego przez Polskie Towarzystwo Przyrodników im. M. Kopernika. ELŻBIETA PYZA