Zalotnicy w handlowej galerii

Geoffrey Miller, "Teoria szpanu - seks, ewolucja i zachowania klienta", przeł. Bartłomiej Reszuta, wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2010.

Lektury opinii

Myślisz, że to Ciebie nie dotyczy? Jesteś przekonany, że kto jak kto, ale Ty nigdy nie wydałbyś kasy na mechanicznego "portugalczyka" od IWC, bo to zwykły szpan, a na dodatek noszą go podobno wszyscy najbardziej znani z Zatoki Czerwonych Świń na warszawskim Wilanowie? No, to przyznaj szczerze - czy Twoje ślepia nie rozbłysły chutliwie na widok czarnego Hummera H2 (225 tys. PLN; z dostawą do 6 tygodni)? Gdy go oglądałeś, nie chciałeś słuchać żony, która słodkim głosem zapytała: "Kochanie, a co to znaczy - 22 l/100 km w cyklu miejskim<?"...

Drogi, wrażliwy Czytelniku, jeśli chcesz, aby wszystko pozostało tak jak dawniej, nie zwracaj uwagi na drobiazgi, a już szczególnie nie bierz do siebie uwag Geoffrey'a Millera. Geoffrey jest profesorem psychologii na Uniwersytecie w Nowym Meksyku (USA). Nie wiadomo co tam palą; wiadomo natomiast, że po lekturze nowej książki profesora Millera, masz szansę pojąć smutną dla Ciebie prawdę. Lepiej więc bądź twardy i staraj się nie wierzyć Millerowi, że tasujesz te swoje rozliczne karty kredytowe tylko w jednym, niecnym celu. Że prężysz liche bicepsy Twego finansowego sukcesu tylko po to, aby - jak to mówi wymyślony przez Millera kromaniończyk Gerard, "zdobyć ze dwadzieścia młodych samic do rodzenia dzieci". Drogie Panie, nie obrażajcie się - ale "Teoria szpanu" Geoffrey'a Millera ma charakter "unisex", choć... wiemy, wiemy, nie musicie nam tego przypominać - dla Was liczy się jakość, a nie ilość.

Geoffrey Miller jest psychologiem-ewolucjonistą, człowiekiem dość jeszcze młodym (ur. 1965), więc nikogo dziwić nie powinno, że darwinowską myśl obrabia w sposób nowoczesny, z charakterystycznym, współczesnym rozumieniem kultury jako systemu wymiany informacji. Znamy Millera z jego wcześniejszej pracy "Umysł w zalotach", gdzie dowodzi, że równie ważna jak selekcja naturalna (dla przetrwania) jest selekcja płciowa (dla ewolucji ludzkiego umysłu, dla sztuki, moralności, języka). Z "Teorii szpanu" dowiemy się, że kapitalizm konsumpcyjny nie jest w swej istocie materialistyczny, lecz semiotyczny (semiotyka - nauka o znakach). Zrozumiemy, że gdyby Karola Darwina umieścić z jego notatnikiem w XXI-wiecznym centrum handlowym, pokazałby nam czarno na białym (jeśli nie uległby wcześniej odbierającej czas i rozsądek żądzy konsumpcji), że kupowane przez nas produkty i usługi służą anonsowaniu (niekiedy nawet pozorowaniu) naszej biologicznej atrakcyjności. Po co zaś mielibyśmy anonsować i pozorować? Ano tylko po to, aby zwiększyć szansę na reprodukcję i przetrwanie.

Jeśli komuś ten biologiczny determinizm przeszkadza; jeśli teorie Millera chciałby odrzucić już z założenia (wszak Geoffrey Miller jest laureatem "Antynobla" za wykazanie - wraz z kilkoma innymi naukowcami - że tancerki egzotyczne otrzymują większe napiwki w czasie owulacji), powinien uznać, że "Teoria szpanu" nie jest w istocie książką o biznesie czy psychologii. "Teoria szpanu" stawia najważniejsze pytanie - jak sprawić, by system ekonomiczny pracował dla nas, a nie my dla niego. Takie zadanie stawia przed swoją pracą autor, wyjaśniając przy okazji smutną prawdę, że "niemal wszystko, co możemy nabyć, jest rezultatem pracy jakichś ludzi od marketingu, łamiących sobie głowę nad tym, jak sprzedać nam rzeczy, które wydadzą się nam spełnieniem marzeń"...

JACEK ŚWIDER