Zamek w Dębnie

Wznosząc nowy zamek dębiński, zadbał kasztelan Jakub, aby był on nie tylko bezpieczny, ale także wygodny i odpowiadał wymogom reprezentacji. Dlatego też określił jego budowniczemu, którym był kierujący krakowską strzechą murarsko-kamieniarską Marcin Proszko, rozbudowany program przestrzenny i użytkowy. I tak - jako mieszkanie służyły mu komnaty na piętrze gmachu południowego i parterze zachodniego. Budynek północny przeznaczył dla zamkowej służby i straży. Celom reprezentacji zaś służył cały gmach wschodni z przybudowaną doń, a rozebraną w 1777 r. zamkową kaplicą i obszerną, powiększoną jeszcze o wnętrze wykusza "salą rycerską", zajmującą niemal połowę jej pierwszego piętra. O tej jego roli zaświadcza zachowany do dziś bogaty późnogotycki wystrój architektoniczny, na który składają się wykute w piaskowcu karpackim portale schodkowe typu "długoszowskiego", portale z herbem Odrowąż, rzeźbiona oprawa wnętrz dwóch wykuszy oraz rzeźbiarska dekoracja zewnętrznej strony wykusza północnego w postaci fryzu z herbami Polski, Litwy i Odrowążów oraz płycin z ornamentami maswerkowymi i roślinnymi.
Odrestaurowany w 3 ćwierci ubiegłego wieku dębiński zamek w 1976 r. przekazany został w użytkowanie tarnowskiemu Muzeum Okręgowemu, które urządziło w nim ekspozycję wnętrz zamkowych, tworząc jeden ze swoich oddziałów. Podstawę owej ekspozycji stanowi kolekcja zabytkowych mebli, dzieł sztuki i rzemiosła artystycznego oraz militariów pochodzących ze zbiorów książąt Sanguszków, które przed 1939 r. zdobiły wnętrza należącego do nich pałacu w tarnowskich Gumniskach. A jest też odtworzone wnętrze zamkowej kaplicy, skarbiec, zamkowa kuchnia i "apteka", a nawet więzienny loch. (ABK)