Zapomniane zielone pomniki

Potężna lipa na olkuskim Starym Cmentarzu jest pomnikiem przyrody. Jednak niewielka, zielona tabliczka zawieszona 3 m nad ziemią jest mało widoczna. Fot. Jacek Sypień

Problem jest powszechny. Mało, kto wie, ile w poszczególnych gminach powiatu olkuskiego jest pomników przyrody i gdzie się znajdują. Zarówno na stronach internetowych gmin, jak i w przewodnikach, nie ma podanej lokalizacji pomników przyrody. Tymczasem nie na wszystkich "pomnikowych" drzewach są zielone tabliczki z godłem i informacją, że stoimy przed pomnikiem przyrody. O ile dawniej pomniki przyrody były w gestii służb wojewody, od niedawna polegają samorządom.

Jak wynika z przyjętego przed pięcioma laty "Programu ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Olkusz" na terenie tej gminy znajdowały się 42 pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej: w tym 23 ostańce skalne. W dokumencie została podana ich lokalizacja. Znajdowały się w: Olkuszu, Pomorzanach oraz w Rabsztynie, Braciejówce, Gorenicach, Zawadzie, Żuradzie, Bogucinie Małym i Podlesiu Rabsztyńskim.

Z kolei w podobnym programie na lata 2009-13, jaki został opracowany w ub. roku jest tylko sucha informacja, że na terenie gminy Olkusz jest 12 pomników przyrody ożywionej, w tym 11 drzew i "Park Miejski Starego Miasta" oraz 25 pomników przyrody nieożywionej, w większości jurajskich ostańców.

We wrześniu 2005 roku uchwałą rady miejskiej olkuski park miejski przy ulicy Sławkowskiej zyskał status pomnika przyrody o formalnej nazwie "Park Miejski Starego Miasta". Miało to na celu zachowanie i ochronę 46 sztuk istniejącego drzewostanu w wieku 60-90 lat, a także zabezpieczenie terenu przed zabudową. W parku założonym w połowie XIX w, wśród starych drzew dominują kasztanowce, jesiony i klony. W parku rosną też lipy, buki, cisy i jedna robinia akacjowa, której obwód pnia przekracza 280 cm. Większy od niej jest tylko jeden z kasztanowców, którego pień ma 3 metry obwodu. Choć od przyjęcia uchwały niedługo minie pięć lat, do tej pory w parku nie ma żadnej tabliczki informującej, że jest on pomnikiem przyrody. - Na większości "pomnikowych" drzew, jakie znajdują się na naszym terenie są tabliczki informujące, że są to pomniki przyrody. Jeśli chodzi o park miejski, to rozważamy możliwość zmiany jego statusu. Będzie to polegało na ustanowieniu pomnikami przyrody pojedynczych parkowych drzew, które spełniają warunki stawiane pomnikom przyrody. Obecna funkcja parku, gdzie znajduje się plac zabaw, nie do końca jest zgodna z zasadami, jakie obowiązują w przypadku pomników przyrody - uważa Renata Gęgotek, naczelnik wydziału ochrony środowiska olkuskiego magistratu.

Instrukcja o urządzaniu lasów w parkach narodowych i rezerwatach przyrody wydana przez Ministerstwo Leśnictwa określa obwody drzew stanowiące orientacyjne dolne granice dla drzew pomnikowych. Na przykład, dla czeremchy, czy jabłoni jest to obwód pnia powyżej 94 cm, dla jarzębiny 157 cm, dla brzozy, klonu, osiki, czy wiązu pospolitego 219 cm, dla jesiona 251 cm. Dla buka, jodły, lipy, modrzewia, sosny i świerka jest to 314 cm, a dla dębu szypułkowego 376 cm.
Ustawa o ochronie przyrody mówi, że zgłoszenia pomnika przyrody może dokonać każdy. Osobiście lub korespondencyjnie. - Nie mieliśmy przypadku, żeby ktoś z mieszkańców zgłosił jakieś drzewo lub inny obiekt w celu ustanowienia go pomnikiem przyrody - mówi Renata Gęgotek.

Ostatnio wydział ochrony środowiska olkuskiego magistratu opracował na prośbę krakowskiej Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska szczegółową ewidencję pomników przyrody. Wynika z niej, że obecnie na terenie miasta i gminy jest 36 pomników przyrody. Większość, bo 25 to pomniki przyrody nieożywionej, głównie grupy ostańców skalnych i pojedyncze skały. Status pomnika przyrody ma park miejski i 10 pojedynczych drzew; lip, kasztanowców, buków i cisów. Największa jest lipa szerokolistna, jaka rośnie w Zawadzie, na terenie olkuskiego Nadleśnictwa. Ma 36 m wysokości i 568 cm obwodu pnia. Niewiele mniejsza jest lipa drobnolistna na olkuskim Starym Cmentarzu. Jej obwód to 451 cm.

- Szczegółowa ewidencja pomników przyrody na terenie naszej gminy zostanie wkrótce zamieszczona na stronie internetowej magistratu. Może warto "pomnikowe" drzewa i skały umieścić na interaktywnym planie miasta, jaki znajduje się na stronie urzędu. W ten sposób miłośnicy przyrody łatwiej znajdą obiekt, który chcą obejrzeć. Chcielibyśmy przy drzewach - pomnikach przyrody umieścić tabliczki z wymiarami drzewa oraz informacją, jaki to gatunek, bo nie dla wszystkich jest to oczywiste - dodaje Renata Gęgotek.

(SYP)