Zbawienna witrektomia

Szkoda, że oblegane ośrodki nie kierują pacjentów do szpitali, gdzie wykonuje się je "od ręki"

Oko - jeden z najbardziej skomplikowanych narządów człowieka, bez którego świat dosłownie nie byłby kolorowy, ale nie byłby też nawet czarno-biały. To, co widzimy jest efektem zdolności odbierania bodźców świetlnych i przetwarzania ich w mózgu na wrażenia wzrokowe.

Dzięki temu widzimy wszystkie znajdujące się w zasięgu wzroku obrazy, w których rozróżnianych jest tysiące kolorów. Na co dzień nie zwracamy na to uwagi, a widzenie, obserwowanie, spostrzeganie, jest czymś normalnym. Najczęściej do czasu, gdy dotknie nas jakaś choroba, grożąca utratą wzroku. Jedną z przyczyn częstych przypadków złego widzenia są

krwotoki do ciała szklistego.

Marek nie wiedział co się stało. Nagle przestał widzieć na prawe oko. Zamiast gazety, którą właśnie czytał, zobaczył jedynie szarą, galaretowatą mgłę.
Pojechał na ostry dyżur do Szpitala Okulistycznego krakowskich w Witkowicach. Tu dowiedział się, że to krwotok do ciała szklistego. Lekarz okulista zapisał krople i wyznaczył termin kolejnej wizyty za dwa tygodnie. W tym czasie Marek nie odczuł żadnej poprawy i doktor wystawił mu skierowanie na operację - witrektomię - słowo, które większości ludziom niewiele mówi. Nie można znaleźć go w encyklopediach medycznych jeszcze sprzed kilku laty. Witrektomia jest stosunkowo nową metodą w chirurgii okulistycznej, stosowaną m.in. przy wylewach krwi do oka.

Witrektomia,

to oczyszczenie ciała szklistego gałki ocznej zdrobinek krwi, jaka wylała się zpękniętych naczyń ijest jedyną metodą, dzięki której wielu pacjentom możnaprzywrócić wzrok. Wykonuje się ją przyużyciu -służącego dooświetlenia gałki ocznej -światłowodu oraz witrektomu oczyszczającego ciało szkliste - tłumaczy dr Adam Sarzyński, ordynator Oddziału Okulistyki w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym nr 2 w Jastrzębiu Zdroju, gdzie takie operacje wykonuje się prawie "od ręki". Zapewne nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby tak było we wszystkich szpitalach w Polsce. Przekonał się o tym Marek, który dotarł do wielu ośrodków w kraju, wykonujących takie operacje.

Terminy długie, a informacji brak

W Szpitalu Klinicznym Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach czeka się pół roku, w prywatnej klinice w Łodzi - półtora roku, a odpłatanie (5,5 tys. zł) - cztery miesiące. We Wrocławiu wyznacza się termin na... 2012 r.
Szkoda, że nie ma dobrego obiegu informacji i oblegane szpitale nie informują pacjentów o możliwości wykonania operacji w znacznie szybszym terminie w innych, mniejszych placówkach, gdzie operatorami są także świetni specjaliści z doświadczeniem w renomowanych szpitalach. Np. dr Sarzyński przez kilkanaście lat pracował w katowickiej klinice, a ponadto praktykował w klinikach zagranicznych, m.in. we Francji. Często czas gra rolę, nie tylko ze względów medycznych, ale także zawodowych pacjentów dotkniętych wylewem, bowiem długie oczekiwanie na operację wyklucza ich z pracy zawodowej, gdyż pracodawcy nie chcą trzymać miejsca pracy pracownika, przebywającego długo na zwolnieniu lekarskim. - Wychodzimy zzałożenia, że właśnie ztych, a____także medycznych względów, nie licząc pieniędzy, należy pacjentów jak najszybciej operować - mówi ordynator.

Niebezpieczny młotek i majzel

W drugiej połowie XX wieku, krwotoki do oka były główną przyczyną ślepoty pacjentów. - Są one spowodowane wieloma czynnikami. Najczęściej dochodzi donich uchorych nacukrzycę (retinopatia cukrzycowa), cierpiących nanadciśnienie tętnicze, zaburzenia krzepnięcia krwi, atakże wwyniku różnych form degeneracji plamki czy w____przypadku odwarstwienia siatkówki, co często bywa skutkiem urazów - tłumaczy dr Sarzyński i dodaje, że w tym ostatnim przypadku główną przyczyną jest nieumiejętne obchodzenie się z młotkiem i majzlem. Wskutek niestosowania okularów ochronnych odpryśnięte kawałki, np. muru uszkadzają oko, a drobniejsze często wbijają się w gałkę oczną.

Zewnętrzny lepszy

W Polsce witrektomię wykonuje się od 10 lat. Na świecie metodę tę zaczęto powszechnie stosować kilka lat wcześniej. Pierwszą operację wykonano w 1968 r. metodą "open sky". Potem metodę doskonalono, aż doprowadzono do sposobów dostawania się do oka zminiaturyzowanymi narzędziami. Do tego czasu pacjenci z wylewem leczeni byli zachowawczo, a więc kroplami, licząc jedynie na samoistne wchłonięcie się krwi. - Wniektórych przypadkach krew samoistnie wchłania się, jednak to zdarza się najczęściej wsytuacji, gdy wylew następuje nazewnątrz oka, podspojówkowo. Spojówka jest wówczas obrzęknięta, zasinionaichoć wygląda nieładnie, to ten rodzaj krwotoku -wporównaniu zwewnętrznym, do__gałki ocznej-jest mniej groźny, nie upośledza widzenia iwchłania się samoistnie, jak np. siniak na____skórze - tłumaczy dr Sarzyński.
Jak okazało się, w przypadku Marka wylew - ze względu na duże zmiany rozrostowe naczyń, nie cofnąłby się sam. Dla niego witrektomia okazała się zbawienna, bo chociaż nie odzyskał jeszcze całkowicie wzroku, to rozróżnia już kształty i kolory przedmiotów. Istnieje szansa na wyraźne widzenie po usunięciu z oka oleju silikonowego, zastosowanego jako tamponada wypełniająca szczelnie oko, po to, aby po operacji nie doszło do kolejnego wylewu lub odwarstwienia siatkówki. Dr Sarzyński nie ukrywa, że u tego pacjenta - ze względu na cukrzycę - krwotok może się powtórzyć po usunięciu oleju silikonowego. Jednak w wielu przypadkach witrektomia przywraca pacjentom wzrok. Wprowadzenie tej metody stanowiło więc przełomowy moment w leczeniu wylewów.

Sprzęt za drogi

W Polsce stosowanie witrektomii z kilkuletnim opóźnieniem, w porównaniu z Europą Zachodnią, spowodowane było przede wszystkim brakiem pieniędzy na sprzęt, którego cena dochodzi do ponad 400 tys. zł. Ordynator jastrzębskiego szpitala, sprzęt zakupił za pieniądze pozyskane od sponsorów. Obecnie to nadal główna przyczyna małej liczby ośrodków wykonujących takie operacje (nie wykonuje się ich np. w Krakowie). Zabiegi są ponadto bardzo skomplikowane, wymagają niezwykłej precyzji - dobrego oka okulisty i wytrawnej ręki chirurga. Polscy okuliści operatorzy posiadają umiejętności nieodbiegające od poziomu specjalistów na świecie. Jednak przez brak pieniędzy nie mogą ich wykorzystać na rzecz pacjentów.
W tym czasie, gdy wykonuje się witrektomię (średnio operacja trwa ok. 3 godzin), można zoperować w znieczuleniu miejscowym siedem zaćm. Witrektomię wykonuje się pod narkozą, do czego potrzebny jest droższy sprzęt i większy zespół ludzi. Ponadto przy usuwaniu zaćm można mówić o sukcesach lekarzy oraz bez mała stuprocentowej gwarancji i poprawy wzroku. Sprzęt do wykonywania tych zabiegów jest trzykrotnie tańszy niż do witrektomi, przed wykonaniem której, lekarz zawsze uprzedza, że nie gwarantuje odzyskania widzenia w takim stopniu, jak chory tego oczekuje. Może nastąpić poprawa, ale są też przypadki, zwłaszcza, gdy siatkówka jest odwarstwiona lub występują zmiany zwyrodnieniowe, że pacjent nie będzie już tak ostro widział, jak przed zachorowaniem.

Krio nie zaszkodzi

- Stanu oka powylewie nie możnaocenić wczasie podstawowych badań, m.in. USG. Jedynie możnastwierdzić jak duży jest krwotok, adopiero wtrakcie operacji lekarz widzi, czy np. -co często się zdarza -nie jest wnim odwarstwionasiatkówka i____decyduje jaki zabieg, oprócz wyczyszczenia oka ze skrzepów krwi, będzie jeszcze wykonywał - dr Sarzyński cierpliwie tłumaczy Markowi i jego żonie, jakie czynności będzie wykonywał i jakie istnieje zagrożenie powikłaniami. W przypadku Marka istnieje prawdopodobieństwo kolejnego wylewu, ponieważ cierpi on na cukrzycę, która predysponuje do krwotoków do ciała szklistego. Dr Sarzyński zastosował u Marka jeszcze jedną metodę - krio - czyli zamrażanie oka w temperaturze minus 80 stopni C. W pięciu na dziesięć przypadków, pacjenci odzyskują wzrok, bo zimno powoduje wytworzenie zlepu siatkówkowego, kiedy odklejona jest siatkówka oraz zamknięcie pękniętych naczyń. Wówczas lekarze odstępują od witrektomii. W przypadku Marka, krioterapia nie pomogła, chociaż po jej wykonaniu, zaczął on rozróżniać kształty obrazów, które dotychczas przesłaniała śluzowata mgła. - Krio nie ma żadnego ubocznego działania inapewno nie szkodzi, więc pacjent nie ponosi żadnego ryzyka, a____niska temperatura wzmacnia siatkówkę - zapewnia ordynator Oddziału Okulistyki, gdzie także od razu wykonywane są zabiegi

usuwania zaćmy.

Ewa Jabłońska przyjechała z Wrocławia, gdzie termin zabiegu wyznaczono jej za dwa lata. Janina Skotnicka - także z zaćmą - do szpitala w Jastrzębiu trafiła z Wałbrzycha. Razem z nimi w sali leży Teresa Kowalik z Jastrzębia. U niej dr Sarzyński wykona bardziej skomplikowaną, niż u Marka witrektomię, bo w jej oku siatkówka odwarstwiła się i trzeba będzie ją - mówiąc potocznie - przykleić.
Panie mówią, że niezwykle ważna jest atmosfera panująca w tym oddziale, liczącym 29 łóżek. - Pan ordynator dwoi isię itroi, nie dość, że wykonuje pokilka operacji dziennie, przyjmuje tu pacjentów jak wprzychodni inaostrym dyżurze, to ma czas dbać onas. Zawsze się uśmiecha, nigdy nas nie straszy, awręcz przeciwnie -pociesza, że napewno wszystko się powiedzie - chwalą ordynatora pacjentki, które dobrze znają wartość oczu. Niektóre twierdzą, że gdyby los kazał im wybierać, to wolałyby zostać bez ręki, a nawet nogi, niż nie widzieć.
Tekst i fot. (EKT)