Zmęczone życie

Walka o to, by utrzymać się w biegu spraw, dotyczy i ucznia, i biznesmena. I dlatego ich obu może dotknąć choroba, zwana zespołem przewlekłego zmęczenia (Chronique Fatigue Syndrome - CFS).

   Młody, ambitny - mówili o nim od zawsze. - Pracoholik! On sam powtarzał: - Firma to ja! Żona uskarżała się, że nigdy nie ma go w domu: - Ani w niedzielę razem posiedzieć, ani gdzieś latem wyjechać, nic. Dzieci prawie ojca nie znają. Ale utyskiwanie utyskiwaniem, a wszyscy wiedzą, że takie czasy, że firma to firma, to mus.
   Kiedyś zaczęło go boleć gardło, trochę stawy i mięśnie. - _To grypa - _stwierdziła żona i dała aspirynę. Co prawda nie pomogła, ale może dlatego, że nie przeleżał, tylko poszedł do pracy. Potem zaczął się żalić, że coś go głowa boli. Kolega z biurka obok widzi, że zrobił się taki rozkojarzony. Wolniej dowiaduje się nowych rzeczy, nie jest taki sprężysty i zwarty, nie zawsze na topie z cenami i ofertami. On sam chodzi podenerwowany, nie może spać, i już właściwie nie wiadomo, czy te nerwy i bezsenność to dlatego, że rozkojarzenie, czy rozkojarzenie, bo nerwy i bezsenność.
   A przy tym wszystkim zmęczenie. Budzi się zmęczony, pracuje zmęczony, wraca wykończony do domu i kładzie się śmiertelnie zmęczony.

   Kasia ma osiem lat. Ma troskliwych rodziców. Trzy miesiące temu bolał ją nieco brzuszek i głowa. Potem gardło. Pani doktor zobaczyła powiększone migdałki. - Masz anginę, dam ci antybiotyk - powiedziała. Kasia nie chodziła do szkoły kilka dni. Potem, kiedy już poszła, zaczęły się różne problemy. Kiedyś wróciła bardzo wcześnie do domu. - Pani powiedziała, że jestem chora i mam iść do lekarza. - A co się, córeczko, stało? - Pani wywołała mnie do tablicy, a ja nie wiedziałam, o czym mówiliśmy. Pani powiedziała mi, a ja nie zrozumiałam. I rzeczywiście, w domu też Kasia była rozkojarzona, nie umiała się skupić. Do tego przez cały dzień była śpiąca. Nie chciało jej się ruszać, biegać, unikała zajęć z WF. Nocami kładła się wprawdzie na polecenia mamy wcześnie, ale po godzinie przychodziła do rodziców, mówiąc, że nie może zasnąć. Trwało to nieraz do późna w nocy, aż wreszcie zasypiała. Coraz więcej dni nie chodziła do szkoły, za to coraz częściej ranki spędzały z mamą w poczekalniach u różnych lekarzy. Mama bardzo się martwiła o zdrowie Kasi, bała się nawet najpoważniejszego - aż nie potrafiła wymówić przed sobą tego słowa - raka. Bo Kasia była blada i smutna, słaniała się i dużo leżała. Zaniedbywała koleżanki, nie miała ochoty się z nimi widywać, bo, jak mówiła: - Jestem bardzo zmęczona. Zaległości w szkole robiły się coraz większe, ale nawet, gdy Kasia uczyła się, to dostawała złe oceny.

   Przewlekłe zmęczenie może być objawem wielu chorób. Zawsze należy je wykluczyć; spośród nich przede wszystkim choroby psychiatryczne (depresja, anoreksja i inne), choroby endokrynologiczne (tarczyca, nadnercza, cukrzyca), anemię i chłoniaki, przewlekłe choroby wątroby, nerek i inne. Jeśli masz ten problem lub ma go ktoś z twojej rodziny, trzeba się liczyć z tym, że najpierw konieczne jest przejście wielu badań. Spośród nich badania krwi: morfologia, OB, CK, elektrolity, próby wątrobowe, glikemia, białko całkowite i albuminy, TSH, analiza moczu oraz badania dodatkowe: serologiczne w kierunku boreliozy, HIV, gruźlicy, wzw. Lekarze zapewne zaproponują też EKG, EEG i EMG. Jeśli wyniki tych badań będą prawidłowe, to będzie można orzekać o CFS, zespole przewlekłego zmęczenia.

   Największe znaczenie w tej nowo odkrytej, niedobrze jeszcze poznanej, chorobie ma terapia behawioralna, to jest wykształcenie właściwych zachowań i postaw. Trzeba liczyć się z tym, że u dzieci np. powrót do pełnego zdrowia trwa ok. 3 lat, a u 60 proc. występują długie okresy nieobecności w szkole - średnio 1 rok. Mimo to pierwszym krokiem powinna być inna postawa względem choroby - akceptacja, zrozumienie, nie zaś zamartwianie się i niepokój. Akceptacja zmęczenia powinna prowadzić do zmiany rodzaju i czasu wysiłku. Trzeba zacząć higieniczny tryb życia: aktywny wysiłek przeplatać z odpoczynkiem, ale nie snem: to mogłoby powodować bezsenność w nocy. Natomiast można odpocząć, oglądając telewizor, czytając książkę itd.
   Rehabilitacja fizyczna, czyli ćwiczenia ruchowe, podnoszące kondycję mięśni, powinna być dobrze kontrolowana i nie może prowadzić do bólów mięśniowych! Ponadto, trzeba z góry wiedzieć, że rehabilitacja nie zapewni stałego polepszania stanu pacjenta; choroba może być chwiejna.
   Nie znamy jeszcze przyczyn choroby. To utrudnia dobranie leków. Właściwie, trzeba powiedzieć, nie znamy środków farmakologicznych, które są tu na pewno skuteczne. U około 30 proc. chorych dobre efekty dają leki przeciwdepresyjne. Niewielkie dawki selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (np. prozacu) podaje się rano i wieczorem; do tego dołącza się TCA na noc (np. amitryptylinum). Badania jednak i szukanie leku trwają. Jedną z lepiej udanych prób było podawanie hydrokortyzonu w niewielkich dawkach przez miesiąc. Trzeba jednak pamiętać, że zarówno leki przeciwdepresyjne, jak i hydrokortyzon, mają dość istotne działania niepożądane.
   Istotne są oddziaływania psychiczne najbliższych pacjentowi osób oraz personelu. Jeśli chory czuje, że jest ciężarem i powodem załamań psychicznych (np. rodziców z powodu dziecka), nie wpłynie to korzystnie na przebieg choroby. Przebywanie z człowiekiem zmęczonym powoduje zmęczenie. Dlatego dalsza rodzina i przyjaciele powinni wspierać i odciążać najbliższych choremu.
Dorota Łucja Jarczewska

   \ zmęczenie minimum od 6 miesięcy: wyraźny w czasie początek (nie: już od najmłodszych lat bywałem... albo: od kiedy pamiętam, miewałem...)
   \ to zmęczenie obniża możliwość normalnego funkcjonowania: nauki, pracy, życia towarzyskiego
   \ gorsza pamięć
   \ trudniejsze wyrażanie się (wypowiadanie myśli), porządkowanie ich chronologicznie
   \ trudności myślenia logicznego
   \ niewielka gorączka (37,5- 38,8 st. C w jamie ustnej)
   \ ból gardła
   \ tkliwość węzłów chłonnych szyjnych i podżuchwowych
   \ bóle i osłabienie mięśni
   \ bóle stawów
   \ bóle głowy o innym niż wcześniej charakterze
   \ zaburzenia snu
   \* złe samopoczucie po wysiłku utrzymujące się minimum 24 godziny