"Żołnierz Wyklęty" i "beskidzki Janosik". Bogdanówka upamiętnia Jana Sałapatka pomnikiem

Niedzielna uroczystość zacznie się o godz. 10 od mszy świętej odprawionej w kaplicy w Bogdanówce. Po niej uczestnicy przejdą przed pomnik, który zostanie odsłonięty i gdzie odbędzie się Apel Pamięci.

Nie wszyscy „Żołnierze Wyklęci” byli żołnierzami niezłomnymi, ale do niezłomnych należał na pewno Jan Sałapatek. To jedna z jaśniejszych postaci wśród Żołnierzy niezłomnych i to w sali całego kraju. Był człowiekiem prawym, walczył o niepodległą Polskę, stał w obronie wiary katolickiej i w obronie własności ziemi chłopskiej sprzeciwiając się tworzeniu kołchozów. I przede wszystkim, trudno jest mu przypisać winę za jakiekolwiek ofiary śmiertelne – mówi Ziemowit Kalinowski, historyk z Myślenic, autor książki „Bohaterowie wyklęci na ziemi myślenickiej” i publikacji „Ryngraf z gałązkami jedliny. Słownik biograficzny podziemia niepodległościowego w Beskidzie Makowskim 1945-1956”.

O Sałapatku i innych „Żołnierzach Wyklętych” mówi on tak:

"Żołnierze Wyklęci" nie rozpoczęli swojej walki w 1945 roku, oni toczyli ją od września 1939 roku, a 8 czy też 9 maja 1945 roku nie był dla nich dniem zwycięstwa, ale dniem rozpoczęcia nowej okupacji, nowych upokorzeń i represji. Walka Sałapatka miała również charakter samoobrony przed brutalnością i nadużyciami funkcjonariuszami władzy komunistycznej.

W czasie II wojny światowej Jan Sałapatek walczył w szeregach AK. Po wojnie ujawnił się, ale potem zagrożony z aresztowaniem za odkrycie w jego domu broni, wystąpił do jednego z oddziałów partyzanckich, a potem zorganizował własny (Grupa Operacyjna AK „Zorza”).

Ta partyzantka miała typowo lokalny, chłopski charakter. Żołnierze bardzo dobrze znali środowisko w których żyli i walczyli – mówi Ziemowit Kalinowski.

To pozwalało żołnierzom długo i skutecznie się ukrywać, ale grupa i tak zmniejszała się.
Jak informuje IPN, od roku 1952 r. Sałapatek pozostawał w ukryciu już tylko z jednym podkomendnym – Władysławem Drożdżem „Gołębiem”, a było to możliwe dzięki z jednej strony wsparciu mieszkańców Beskidu Makowskiego, a z drugiej strony ostrożności Sałapatka.

Mimo wieloletnich wysiłków UB, pozostawał nieuchwytny dla komunistów – pisze oddział IPN w Krakowie.

Kres działalności Sałapatka położyło dopiero stworzenie przez UB fikcyjnej organizacji niepodległościowej. 18 stycznia 1955 roku w Trzebuni został raniony przez agentów UB podających się za członków tej właśnie organizacji. Zmarł kilka dni później w Krakowie.

Pomnik w Bogdanówce będzie kolejnym miejscem pamięci o „Żołnierzach Wyklętych” na ziemi myślenickiej. Jednak w całym powiecie jest ich więcej. Jednym z najnowszych jest rondo Żołnierzy Niezłomnych w Myślenicach znajdujące się nieopodal Domu Parafialnego, czyli dawnego kina Wisła.

W sali tego kina odbyły się co najmniej dwa pokazowe procesy „Żołnierzy Wyklętych” – mówi Ziemowit Kalinowski. - Mamy też w Myślenicach budynek Starostwa Powiatowego przy ul. Kazimierza Wielkiego 5, który w latach 1945-56 był katownią Urzędu Bezpieczeństwa.

Na ścianie tego budynku kilka lat temu zawisła też tablica pamiątkowa poświęcona jednemu z „Żołnierzy Wyklętych” Józefowi Świdrowi ps. Mściciel, który walczył pod dowództwem Józefa Kurasia ps. "Ogień", a po jego śmierci, utworzył własny oddział "Wiarusy".

Są też groby „żołnierzy wyklętych”. W Myślenicach Stefana Ralskiego i Kazimierza Sobolewskiego, w Lubniu - Aleksandra Siuty, w Jasienicy - Jana Rysia. W Gruszowie jest krzyż upamiętniający Józefa Mikę, a na Grodzisku krzyż upamiętniający wszystkich partyzantów tu walczących zarówno w czasie II wojny i po jej zakończeniu – mówi Ziemowit Kalinowski.

Jak Polacy zareagowali na atak Rosji na Ukrainę? SONDA