Zygmunt Konieczny, gdy we wtorek stuknęły mu okrągłe urodziny, najbardziej cieszył się z życzeń osoby gratulującej skończenia lat… osiemnastu. Bo słynny i wybitny kompozytor o wieku mówić nie lubi. Ani myśleć o upływie czasu.
Gdy w rozmowie sprzed lat wspomniałem, że skończył 65 lat, zareagował zdziwieniem: „To już tyle?”. Wyglądem i wtedy i dziś przeczy „peselowi”. Sprzyjała temu codzienna ranna gimnastyka, kąpiel na przemian gorąca i zimna; spanie nawet zimą przy otwartym oknie. Bo kompozytor generalnie woli chłodne klimaty.
Dla niego już na północy Grecji jest za gorąco, zatem milej wspomina wakacje w Islandii czy na Grenlandii, o czym mówił mi 15 lat temu. I to się nie zmieniło. Podobnie jak fakt, że w formie jest wciąż wybornej, ducha młodzieńczego nie traci, nie opuszcza go też jego śmiech, „Chichotem mefistofelicznym” przez Annę Szałapak określony.
Muzyka i Wyspiański
Niezmienne też tworzy Konieczny muzykę. - Bez tego nie wyobrażam sobie życia, czułbym się jak bez ręki… - mówił mi w dniu urodzin. - Jak się uprawia taki zawód, nie sposób go porzucić.
Obecnie pisze muzykę do filmów dokumentalnych, dla teatru Gardzienice, a także koncert fortepianowy, który zostanie wykonany w Warszawie w czasie koncertu muzyki tego twórcy; w części pierwszej - oczywiście Wyspiański.
- U niego muzyka jest w treści, w emocji, w obrazie, jaki proponuje. Już kiedyś półżartem powiedziałem, że autor „Wyzwolenia” chwilami jest bardziej muzyczny i plastyczny, niż literacki. Na pewno jest ogromnie inspirujący. Jego prosta wersyfikacja, jego krótkie frazy, jakby wywodzące się z folkloru, bardzo mi odpowiadają - wyjaśniał mi niegdyś kompozytor. Swe wielokrotne spotkania z dramatami Wyspiańskiego zwieńczyło przed laty oratorium „Serce moje gram”.
Spotkanie z Demarczyk
Ale oczywiście najszerszą popularność przyniosły Zygmuntowi Koniecznemu piosenki, zwłaszcza te, który ofiarował Ewie Demarczyk. To ona stała się w Piwnicy najważniejsza, do niej trafiły piosenki, wcześniej śpiewane przez Barbarę Nawratowicz, Olę Kurczab. Mieczysława Święcickiego. Były pretensje, nerwowe reakcje, żale i obrazy. Były i inne kłopoty; „Grande valse brillante” to był wiersz Tuwima męski, zatem dla Ewy Demarczyk został zmieniony na „Czy pamiętasz, jak ze mną tańczyłeś walca”, co skończyło się skargą wdowy po poecie i naganą dla Koniecznego od Zaiksu.
Nagrane na płycie z roku 1967 (to już półwiecze!) 11 kompozycji do polskiej poezji współtworzy kanon polskiej piosenki literackiej. Od „Karuzeli z madonnami”, poprzez „Tomaszów”, „Grande valse brillante”, „Jaki śmieszny”, „Wiersze wojenne” Baczyńskiego, po „Czarne anioły”, „Groszki i róże”; właściwie program całej płyty trzeba by przepisać. To tymi piosenkami zachwyciła Demarczyk publiczność i jury festiwalu w Opolu, a w Sopocie także słynnego Bruno Coquatrixa, który zaprosił ją do paryskiej Olimpii, a było to wówczas w Europie miejsce najważniejsze.
- Do dziś mam w oczach ten pobyt w Paryżu - opowiadał mi kompozytor. - To był pierwszy mój wyjazd za granicę, nawet w Czechosłowacji wcześniej nie byłem, a tu od razu Paryż! Światła, kabarety, przepych wystaw - to był szok, rozdziawialiśmy usta z wrażenia. Zwłaszcza, że Coquatrix podejmował nas za pierwszym razem po królewsku...
A dodać trzeba i tyle innych piosenek; dla samej Piwnicy stworzył ich Konieczny ponad sto, w tym piwniczne hymny „Ta nasza młodość”, „Przychodzimy, odchodzimy”, także „Jęczmienny łan” oraz „Przejdą wiosny i lata” wykonywane do dziś przez Mieczysława Święcickiego. To on w roku 1959 wprowadził kompozytora, studenta pierwszego roku, do kabaretu. „A z nadejściem tego chłopca, chichoczącego charakterystycznym, zawstydzonym uśmieszkiem skierowanym jak gdyby do środka, urodziła się nowa jakość Piwnicy (…) A dzieje Piwnicy dzielić się będzie odtąd na dwie ery: przed przyjściem Zygmunta i po przyjściu Zygmunta” - wspominała Joanna Olczak--Ronikier. A później piosenki rozsławione przez Annę Szałapak: „Anna Csillag”, „Grajmy Panu”, „Białe zeszyty”; znów jakże długa to lista...
Sztukmistrz z teatru
Ostatnie dwie piosenki stworzył Konieczny do tekstów Agnieszki Osieckiej, do wystawionego we Wrocławiu spektaklu „Sztukmistrz z Lublina”, bo teatr szybko stał się drugim artystycznym światem tego twórcy.
Zaczynał w Teatrze Wybrzeże, w spektaklach w reżyserii Jerzego Golińskiego, kolegi z kamienicy przy Rynku Dębnickim 8. Ważne było spotkanie w 1963 r. w Teatrze Rapsodycznym z Mieczysławem Kotlarczykiem. „Tam nauczyłem się, że muzyka jest przedłużeniem interpretacji słowa” - powiedział w książce, przepytywany przez Leszka Polonego i Witolda Turdzę. W tym teatrze poznał żonę Elżbietę. - Ich miłość ciągle trwa w natężeniu właściwym miłości młodzieńczej - mówił przed dekadą, przyjaciel kompozytora, Wiktor Herzig, wtedy aktor tego teatru.
Szybko był też Stary Teatr, w którym w latach 70. stworzył Konieczny muzykę do trzech spektakli. które weszły do historii polskiego teatru; to „Dziady” i „Wyzwolenie” w reżyserii Konrada Swinarskiego oraz „Noc listopadowa”, zrealizowana przez Andrzeja Wajdę.
„Jego wyobraźnia wykracza daleko poza to, co nazywamy wyobraźnią muzyczną. To jest w istocie wyobraźnia teatralna. Stopień kondensacji myśli i muzyki pozwolił mu zostać kompozytorem, o jakim teatr może tylko marzyć” - komplementował kompozytora Swinarski.
Ucieczki do kina
W roku 1990 objawił się nam, i to fortissimo, Konieczny filmowy. Złote Lwy Gdańskie za muzykę do „Ucieczki z kina Wolność” Wojciecha Marczewskiego, „Lawy” Tadeusza Konwickiego i „Pogrzebu kartofla” Jana Jakuba Kolskiego ugruntowały jego związki z kinem. Z Kolskim krakowski kompozytor spotka się i przy filmach: „Jańcio Wodnik”, „Historia kina w Popielawach”, „Grający z talerza”, „Pornografia” (znów Złote Lwy Gdańskie oraz nagroda na XXX Flanders International Film Festival w Gandawie), „Jasminum”. Konieczny „ma świetny słuch na ludzkie słowa. Czuje, jak mało kto. Rozumie. Nie pcha się z muzyką przed film” - oceniał reżyser.
W sumie stworzył muzykę do ponad 50 spektakli teatralnych, ok. 30 filmów fabularnych, tyluż dokumentalnych. Zarazem zawsze skromnie podkreśla, że to nie jest muzyka samodzielna.
Rok i kolumna Zygmunta
Minęły dekady, a kompozytor wciąż nie zrywa kontaktów z Piwnicą. W roku 2003 ogłosiła ona Rok Zygmunta Koniecznego; wtedy to na krakowskim Rynku w czasie 39. Studenckiego Festiwalu Piosenki stanął nawet jego pomnik, zaprojektowany przez Marka Grabowskiego, zwany kolumną Zygmunta, później przeniesiony na wiejską posiadłość pp. Herzigów.
Ostatnio, z okazji 60-lecia kabaretu do swych dawnych nut hymnu „Przychodzimy, odchodzimy”, dopisał twórca nowe, a teraz do dodanego tekstu Zbigniewa Książka.
Oczywiście inna to już intensywność kontaktów, inny ich charakter… To już nie to, co niegdysiejsze posiady, podczas których rozmowy o sztuce i życiu splatały się z handlowaniem plotkami (co było specjalnością kompozytora), a wszystko podlewane wódeczką. A piło się wtedy... Także spirytus z tabasco. Marek Jackowski, który zanim stworzył Maanam, był muzykiem kabaretu, opowiadał mi, jak to przyniósł tę mieszankę do Piwnicy, by sprawdzić, jak się przyjmie. - I do dziś dźwięczą mi w uszach słowa Zygmunta Koniecznego, który zupełnie nie zwrócił uwagi na spirytus, a jedynie skomentował „odrobinę chyba za dużo tabasco” - wspominał.
Kim byłby Zygmunt Konieczny, gdyby nie Piwnica?
- Zapewne robiłbym coś innego, pewnie Szkołę bym skończył i może byłbym tzw. poważnym kompozytorem. Ale nie bardzo wiem, czy bym się w tym odnalazł i czy byłbym szczęśliwy. Chyba jednak charakter skłaniał mnie ku rozrywce. Ten dualizm, to estetyczne rozdarcie, tkwią we mnie do dziś; słucham muzyki poważnej, często współczesnej, lubię ją, a z drugiej strony piszę coś innego… To daje mi dystans do muzyki, którą tworzę… Tak było zawsze; myśląc o muzyce poważnej komponowałem piosenki i to czyniło mnie kimś odrębnym na tle estetyki panującej w muzyce rozrywkowej lat 60. - mówił mi kompozytor.
Kompozytor to, dodajmy, uwielbiany przez ludzi, którzy mają radość z nim współpracować i wyśpiewywać jego niełatwe przecież utwory. Ostatnio dołączyła do tego grona Agata Zubel. Konieczny ma opinię bardzo wymagającego dla siebie i innych, a w sprawach artystycznych bezkompromisowego.
Na co dzień objawiający duże poczucie humoru, w twórczości - a wypracował własny, niepowtarzalny i rozpoznawalny język muzyczny - ujawniał je rzadko, choć zdarzały mu się jakieś parodie, pastisze, jak i śmieszne piosenki, typu „Taka głupia to ja już nie jestem” dla Krystyny Zachwatowicz, czy „Słoń”, dla duetu Anny Szałapak i Zbigniewa Preisne-ra.
W jednej z ankiet prasowych kompozytor pytany: „Na co liczysz”, odpowiedział: „Na szczęście”.
Zatem szczęścia życzmy Zygmuntowi Koniecznemu na kolejne lat - no, dobrze, niech będzie - osiemnaście.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
