Alfabet wyborczy

Fot. Anna Kaczmarz

Czyli co powinien wiedzieć świadomy wyborca

Bierne prawo wyborcze oznacza, że można być kandydatem. O mandat poselski można ubiegać się po ukończeniu 21 lat, o senatorski - po skończeniu 30. Nie może kandydować osoba skazana za przestępstwo umyślne i uznana za kłamcę lustracyjnego.

Czynne prawo wyborcze, czyli możliwość głosowania, ma każdy obywatel, który w dniu wyborów ma co najmniej 18 lat. Głosować nie mogą osoby pozbawione praw publicznych i wyborczych oraz ubezwłasnowolnione.

Dieta to 160 zł dla członka obwodowej komisji, 180 zł dla wiceprzewodniczącego i 200 zł dla przewodniczącego. Do pracy w komisjach odpowiedzialnych za przeprowadzenie głosowania i policzenie głosów mogą kierować tylko komitety, które wystawiły kandydatów na posłów lub senatorów.

Ewidencja uprawnionych do głosowania to rejestr wyborców Na jego podstawie sporządzane są spisy wyborców, na których podpisuje się odbiór kart do głosowania.

Frekwencja wyborcza to odsetek uprawnionych do głosowania, którzy oddali głos. W wyborach parlamentarnych najniższa frekwencja była w 2005 r. (40,57 proc.), najwyższa - w 1989 r. (62,7 proc.).

Głosowanie polega na postawieniu znaku "x" przy nazwisku wybranego kandydata. Jeden znak stawiamy na karcie z kandydatami do Sejmu i jeden na karcie z kandydatami do Senatu. 9 października głosowanie odbędzie się w godz. 7-21.

Hasła wyborcze od lat są elementem kampanii. Komitety wymyślają slogany, które mają w prosty sposób charakteryzować ich program.

Internet to już normalne narzędzie wyborcze. Stosują go nie tylko komitety (mają własne strony), ale także Państwowa Komisja Wyborcza (m.in. do przesyłania wyników z poszczególnych lokali wyborczych).

Jednomandatowe okręgi wyborcze po raz pierwszy zostaną zastosowane w wyborach do Senatu. W wyborach do Senatu w danym okręgu wygrywa więc ten, kto dostanie najwięcej głosów.

Kalendarz wyborczy określa terminy, w których trzeba wykonać czynności związane z przygotowaniem i organizacją wyborów.

Limity wydatków to maksymalne kwoty, jakie komitet może przeznaczyć na finansowanie kampanii (maksymalnie 82 gr na każdego wyborcę). Wewnętrzne limity dla poszczególnych kandydatów ustalają sobie także komitety.

Łamanie przepisów kodeksu wyborczego to m.in. naruszanie ciszy wyborczej, agitacja wyborcza w niedozwolonych miejscach (np. urzędach) czy fałszowanie podpisów poparcia pod listami kandydatów.

Mandat to - w przeciwieństwie do kary za przekroczenie prędkości na drodze - najważniejsza nagroda dla kandydata. To właśnie o zdobycie mandatu posła lub senatora walczą w tych wyborach wszyscy kandydaci.

Niepełnosprawni mają większe możliwości udziału w wyborach - głosowanie przez pełnomocnika, głosowanie korespondencyjne czy nakładki na karty do głosowania w języku Braille'a. Zamiar skorzystania z tych możliwości trzeba jednak wcześniej zgłosić w urzędzie gminy.
Okręg wyborczy to obszar (najczęściej kilku powiatów), z którego wybierana jest określona liczba posłów lub jeden senator. Polska jest podzielona na 41 okręgów w wyborach do Sejmu (w Małopolsce są 4) oraz 100 okręgów senackich (w Małopolsce - 8). Obwód wyborczy to obszar (część gminy), z którego mieszkańcy głosują w danym lokalu wyborczym (w obwodowej komisji). W całej Polsce będzie ponad 25,6 tys. obwodów.

Próg wyborczy wynosi 5 proc. Jeśli dany komitet w wyborach do Sejmu nie otrzyma takiego poparcia w skali kraju, jego wynik nie jest brany pod uwagę przy przeliczaniu głosów na mandaty.

Refundacja z budżetu państwa wydatków poniesionych na kampanię przysługuje komitetom, które dostały się do Sejmu i Senatu. Pieniądze trafiają więc do największych partii politycznych, których kampania w znacznej części finansowana jest z jej funduszy partyjnych, a więc także z budżetu państwa.

Sędziowie wchodzą w skład Państwowej Komisji Wyborczej oraz 41 okręgowych komisji wyborczych. Sądy rozpatrują odwołania od decyzji PKW i protesty wyborcze

Telewizja Polska i Polskie Radio są zobowiązane do emitowania przez dwa tygodnie bezpłatnych reklam wyborczych komitetów. W TVP w sumie ma to być 20 godzin w programach ogólnopolskich i po 13 w regionalnych, a w PR - 40 godzin w programach krajowych i po 21 w regionalnych rozgłośniach.

Urna wyborcza to pudełko lub skrzynia z otworem na górze, do którego trzeba wrzucić karty do głosowania. Część wyborców omija urnę i zabiera otrzymane karty do domu, co oznacza, że tak naprawdę nie brali udziału w głosowaniu

Ważność wyborów potwierdza Sąd Najwyższy. To on rozpatruje protesty wyborcze.

Zwycięstwo w wyborach polega na zdobyciu takiej liczby mandatów, która da większość w Sejmie i pozwoli stworzyć rząd. Po każdych wyborach prawie każda partia, nawet ta, która do rządu nie wchodzi, ogłasza, że wybory wygrała.

(GEG)