Andropauza, czyli jesień życia po męsku

Andropauza, bo tak zwyczajowo określa się męskie przekwitanie, to temat kontrowersyjny nawet wśród lekarzy.

Niektórzy z nich negują bowiem fakt, że mężczyźni, podobnie jak kobiety, dotkliwie odczuwają zachodzące w ich organizmie z wiekiem zmiany hormonalne.

Ze względu na fakt, że nie dochodzi u nich do całkowitej utraty zdolności prokreacyjnych, zdaniem wielu specjalistów, używanie określenia sugerującego analogię do menopauzy jest mylące i dlatego postulują zastąpienie go nazwami takimi jak andropenia lub ADAM (ang. androgen deficiency in the aging man), wskazującymi, że mamy do czynienia jedynie ze spadkiem wydzielania androgenów, czyli męskich hormonów płciowych, a nie całkowitym zaprzestaniem ich produkcji.

Brak jednomyślności co do nazewnictwa jest jednak kwestią drugorzędną a badania naukowe pokazują, że spadek poziomu hormonów płciowych u mężczyzn wraz z wiekiem jest faktem i nie może pozostawać bez wpływu na samopoczucie i stan zdrowia.

Najważniejsze hormony

Za kluczowe uważa się obniżone wydzielanie testosteronu, produkowanego w jądrach oraz dehydroepiandrosteronu (DHEA), wytwarzanego przez nadnercza. Poziom tych hormonów zaczyna drastycznie spadać już u pięćdziesięciolatków, a u osób po 70. roku życia przyjmuje wartości kilkukrotnie mniejsze od tych, jakie obserwuje się u osób młodych.

Inne ważne dla zdrowia i samopoczucia mężczyzn hormony, których produkcja spada wraz z wiekiem, to somato­tropina, czyli hormon wzrostu, którego źródłem jest przysadka mózgowa oraz melatonina, syntetyzowana w szyszynce.

Niedostateczne wydzielanie hormonów objawia się szeregiem dolegliwości, a osłabienie libido i zaburzenia erekcji są tylko jednymi z licznych obserwowanych zmian. Równie często u mężczyzn pojawiają się zaburzenia nastroju, ataki złości, depresja, pogorszenie zdolności intelektualnych i orientacji przestrzennej.

Dolegliwościom natury psychicznej towarzyszą często także zmiany wielonarządowe, osłabienie siły mięśni, łatwe męczenie się, spadek gęstości utkania kostnego i zmniejszenie gęstości owłosienia ciała. Spadek poziomu męskich hormonów płciowych może także przyczyniać się do rozwoju wielu groźnych chorób, takich jak cukrzyca, otyłość i osteoporoza.

Hormonalna terapia zastępcza

Podobnie jak u kobiet przechodzących menopauzę, choć jest to nadal znacznie mniej popularne, metodą łagodzenia objawów męskiego przekwitania jest hormonalna terapia zastępcza (HTZ).

Leczenie tą metodą powinno być poprzedzone wykonaniem szeregu badań – od morfologii, po badania hormonalne, profilu lipidowego oraz prostaty. Przeciwwskazaniem do rozpoczęcia kuracji hormonalnej może być m.in. zdiagnozowanie raka prostaty.

Wśród najczęściej stosowanych w andropauzie leków są estry testosteronu, dostępne w formie tabletek, iniekcji domięśniowych oraz żeli na skórę. Najkorzystniejszą postacią są zastrzyki – w przeciwieństwie do tabletek, które należy przyjmować codziennie – podaje się je raz na kilka, kilkanaście tygodni. Odznaczają się także najmniejszą hepatoto­ksycznością.

Wartą rozważenia alternatywą jest także kuracja w formie żelu zawierającego testosteron, który aplikuje się raz dziennie, na czystą, suchą i niezmienioną chorobowo skórę określonej okolicy ciała, najczęściej podbrzusza, ramion lub karku. Kwestią czasu jest zapewne wprowadzenie w Polsce testosteronu w formie tzw. systemów transdermalnych, czyli plastrów, które po naklejeniu na skórę wydzielają do krwi odpowiednią dawkę hormonu oraz tabletek podjęzykowych.

Czego można oczekiwać?

Efekty kuracji mogą, niestety, być dla wielu mężczyzn niezadowalające.

Znacząco poprawiają się proporcje tkanki tłuszczowej do mięśniowej (na korzyść, oczywiście, tej drugiej), zwiększa się siła mięśni oraz gęstość tkanki kostnej, jednak zdolność osiągania wzwodu może poprawić się jedynie nieznacznie, co wynika z faktu, że testosteron odpowiada jedynie za erekcje nocne.

Satysfakcja ze współżycia może się jednak zwiększyć w sposób pośredni ze względu na to, że poprawia się ogólne samopoczucie, a także przepływ i funkcje śródbłonka, w tym m.in. w narządach rozrodczych.

Alternatywą dla leków na receptę są dostępne w aptekach tabletki z DHEA. Zwykle stosuje się dawkę 10 lub 25 mg. Przeciwwskazania są tu podobne jak w kuracji testosteronem, tj. m.in. choroby nowotworowe i zaburzenia hormonalne. Efektem kuracji jest ogólne zwiększenie sprawności, także seksualnej, zwiększenie popędu płciowego, wydolności fizycznej oraz intelektualnej.

Mimo pewnych podobieństw między męskim a kobiecym przekwitaniem, więcej jest jednak między tymi procesami różnic.

Pomijając oczywisty wpływ genów na wydzielanie hormonów, u panów tempo starzenia się i postęp związanych z tym zmian jest w dużo większym stopniu zależny odnich samych – od trybu życia, jaki prowadzą i ogólnego stanu zdrowia.

O kilka lub nawet kilkanaście lat postarza niehigieniczny tryb życia, w tym niezdrowe odżywianie się, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu oraz brak aktywności fizycznej.

CO SPRZYJA MĘSKIEMU PRZEKWITANIU?
- nadużywanie alkoholu
- palenie papierosów
- stres
- otyłość
- brak aktywności fizycznej
- niezdrowa dieta, obfitująca w tłuste pokarmy mięsne
- nieleczona choroba wieńcowa i nadciśnienie.

Niektóre objawy andropauzy ograniczą:
- regularne badania kontrolne (m.in. urologa, endokrynologa, androloga)
- zalecona przez lekarza hormonalna terapia zastępcza
- zdrowy styl życia: aktywność fizyczna, zdrowa dieta (w tym ograniczanie spożywania tłuszczów), unikanie stresu.