Autorytarny scenariusz Wiktora Janukowycza

Wołodymyr Horbacz jest ekspertem do spraw międzynarodowych z kijowskiego Instytutu Współpracy Euroatlantyckiej Fot. Tomasz Kułakowski

ROZMOWA. Z WOŁODYMYREM HORBACZEM, ukraińskim politologiem, o dalszych losach Julii Tymoszenko

- Władza szuka wyjścia z sytuacji, w której znalazła się na własne życzenie. Oprócz możliwości, które pan wymienił, możliwe jest również skierowanie sprawy do prokuratury do ponownego rozpatrzenia przez sąd apelacyjny. To zablokowałoby możliwość wysłania zażalenia do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości przez Julię Tymoszenko i zamknęłoby usta krytykom z Unii Europejskiej. Ponowne rozpatrywanie sprawy zmusiłoby Tymoszenko do pozostania w miejscu zameldowania. Przez długie miesiące "żelazna Julia" nie mogłaby opuszczać Kijowa i prowadzić kampanii wyborczej w terenie.

Co do prezydenckiego projektu dekryminalizacji, który został odrzucony w pierwszym czytaniu w parlamencie, władze zapewne znajdą inne rozwiązania. Gdyby dekryminalizacja 365. artykułu kodeksu karnego weszła w życie, z więzienia musieliby również wyjść milicjanci czy urzędnicy, którzy złamali prawo.

Sprawa Julii Tymoszenko jest absurdem. Ukraińsko-rosyjski kontrakt gazowy, za który jest sądzona Tymoszenko, "zalegalizował" sam Wiktor Janukowycz, gdy w kwietniu 2010 roku podpisał z rosyjskim prezydentem Dmitrijem Miedwiediewem tzw. umowy charkowskie. Na ich mocy Ukraina otrzymała zniżkę na gaz, w zamian za pozostawienie na Krymie rosyjskiej Floty Czarnomorskiej na kolejne 25 lat.

- Janukowycz nienawidzi Tymoszenko i mści się za wieloletnie upokorzenia. Czy w otoczeniu prezydenta są ludzie, którym również zależy na politycznej śmierci byłej premier?

- Należałoby odpowiedzieć na pytanie: za co jest sądzona Tymoszenko, bo przecież nie za przekroczenie uprawnień przy podpisywaniu umowy gazowej z Rosją. Prawdziwym motywem jest sprawa spółki RosUkrEnergo, której premier Tymoszenko bezprawnie odebrała 16 miliardów metrów sześciennych gazu. Współwłaściciel firmy Dmytro Firtasz zaangażował się w kampanię wyborczą Janukowycza, by odzyskać to, co stracił. I to mu się udało. Z ekonomicznego punktu widzenia, jemu najbardziej zależy na zniszczeniu Tymoszenko.

Jednak więcej motywów do skompromitowania byłej premier ma Wiktor Janukowycz, który nie kieruje się logiką, lecz emocjami. Jego nienawiścią do kobiety w warkoczu zaplecionym wokół głowy powinni zająć się psychologowie. Tymoszenko piętnowała kryminalną przeszłość Janukowycza, starała się nie dopuścić go do startu w wyborach parlamentarnych w 2007 roku. Nie udało jej się odebrać biernego prawa wyborczego kandydatom skazanym prawomocnym wyrokiem. Teraz Janukowycz mści się. Polityk z Doniecka ma kompleksy związane ze swoim pobytem w więzieniu, a Tymoszenko nie pozwala mu o skazie na życiorysie zapomnieć.

- Janukowycz znalazł się w ślepym zaułku. Musi wypuścić Tymoszenko, by podpisać umowę stowarzyszeniową z Unią Europejską i nie doprowadzić do izolacji Ukrainy. Co zrobi ukraiński prezydent?

- Sprawy potoczyły się za daleko, by wrócić do punktu wyjścia. Zaufanie do reżimu zostało nadszarpnięte. Janukowyczowi pozostały dwa scenariusze. Po pierwsze, w celu utrzymania władzy za wszelką cenę wzmacniać autorytarne tendencje, ograniczać demokrację i terroryzować państwo służbami specjalnymi, tak jak czyni to Aleksander Łukaszenka. Może także pójść na ustępstwa - stopniową demokratyzację, która będzie oznaczała wcześniejsze bądź późniejsze oddanie władzy.
Obawiam się, że Janukowycz wybierze czarny scenariusz. Jednak nie spełni się on, ponieważ Ukraińcy to nie Rosjanie czy Białorusini. Nie można zaprowadzić autorytaryzmu bez społecznego przyzwolenia. Przy kilkunastu procentach poparcia nie da się dyktować warunków.

- Ukraińską scenę polityczną zdominował duet Tymoszenko-Janukowycz. Martwi nijakość opozycji, nie widać nikogo, kto mógłby zająć miejsce Julii Tymoszenko. A była premier i tak jest skompromitowana dwukrotnymi, populistycznymi rządami, w których rozdawała pieniądze bez pokrycia i udowodniła, że nie potrafi zarządzać tak dużą strukturą.

- Poprzez proces przeciwko Julii Tymoszenko, Wiktor Janukowycz "mianował" ją liderem opozycji. Dał do zrozumienia wyborcom, że boi się jej, że to ona jest jego głównym wrogiem. Polityk z Doniecka przyczynił się do renesansu Julii Tymoszenko po przegranych wyborach prezydenckich z 2010 roku. Gdyby wymiar sprawiedliwości zostawił ją w spokoju, Tymoszenko, traciłaby popularność, przez co inni mogliby zająć jej miejsce.

Następcą Julii Tymoszenko mógłby być Arsenij Jaceniuk, młody polityk, lider Frontu Zmian, "numer dwa" opozycji. Jego celem jest przejęcie elektoratu byłej szefowej rządu w Kijowie. Jaceniuk po cichu liczy na rolę przywódcy sił opozycyjnych i start w wyborach prezydenckich w 2015 roku, o ile Tymoszenko nie będzie mogła kandydować.

Alternatywą dla Jaceniuka jest Ołeksandr Turczynow, prawa ręka Tymoszenko, wiceszef parlamentarnego bloku jej imienia. On też mógłby powalczyć z Janukowyczem w demokratycznych wyborach.

- Czy Julia Tymoszenko może coś jeszcze zaproponować wyborcom?

- Szansą na powrót do władzy jest oparcie programu wyborczego o hasła walki z oligarchami. Gdy na wiecach będzie domagać się "rozkułaczania" bogaczy i odbierania im skradzionej państwu własności, wyborcy mogą jej ponownie zaufać i zapomnieć o starych grzechach.

Rozmawiał: TOMASZ KUŁAKOWSKI

Autor jest dziennikarzem Polskiego Radia