Cały ten zgiełk. To nie jest jałmużna rzucana martwym przodkom

SKOZK oczywiście nie był, nie jest i być nie może, panaceum na wszystkie problemy krakowskich zabytków. Niemniej, dzień po dniu, przez lata swymi działaniami przekonywał, że renowacja historycznej architektury nie jest jałmużną rzucaną martwym przodkom, tylko racjonalną inwestycją w teraźniejszość.

Zaczęło się od wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. To była pierwsza taka lista, a historyczne centrum Krakowa znalazło się wśród dwunastu obiektów z całego świata. Duma i… zażenowanie. Z jednej strony prestiż, z drugiej liszaje odpadających tynków, zagrzybione piwnice i ściany, gnijące mury, rozpadające się okna i bramy. Obraz nędzy i rozpaczy.

Trwał PRL i ani samorządy, ani pojedynczy ludzie, nie mieli instrumentów pozwalających efektywnie dbać o zabytki. Mam w oczach obraz stareńkiej pani Pelagii Potockiej każdego zimowego ranka odśnieżającej chodnik przed należącym do jej rodziny pałacem w Rynku. Był to najczyściejszy chodnik w okolicy. Nietypowa dozorczyni mieszkała na zapleczu, bo w apartamentach umościło się Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.

Po wpisaniu Krakowa na listę UNESCO władze nie mogły dłużej ignorować rzeczywistości. Powołano Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa. SKOZK istnieje do dzisiaj. I stale doskonali metodę działania. Know-how SKOZK-u warto byłoby przenieść na szersze pole. Tym bardziej, że w ramach Rządowego Programu Odbudowy Zabytków na ratowanie obiektów należących do samorządów przeznaczono 2,5 miliarda złotych. To znacznie więcej, niż wszystkie razem sumy w dyspozycji SKOZK przez 45 lat funkcjonowania. Jednak same wielkie pieniądze nie wystarczą, bo potrzebne są też wiedza i doświadczenie.

Najważniejsza jednak jest wrażliwość ‘zwyczajnych’ ludzi. Jak w sprawie Kossakówki, kiedy doszło w Krakowie do wielkiego sporu. O przyszłym przeznaczeniu zrujnowanej, a dziś remontowanej willi, zażarcie dyskutowali profesorowie i ekspedientki, znawcy literatury i sąsiedzi, przewodnicy po Krakowie i muzealnicy. Takie pospolite ruszenie jest dla dziedzictwa najlepszą ochroną, gdyż świadczy o przywiązaniu. A przywiązanie nie bierze się znikąd. Przy okazji sporu o Kossakówkę napięcie było takie, że w SKOZK-u utworzyliśmy specjalną komisję

by wypracowała stanowisko. Bez wynagrodzeń i pensji dyskutowano godzinami, prowadzono kwerendy, zasięgano opinii.

Emocje wzbudzała także trwająca 6 lat konserwacja Ołtarza Wita Stwosza w Bazylice Mariackiej. Cierpliwość pasjonatów opłaciła się, a rezultat został uhonorowany prestiżową Nagrodą Europa Nostra 2023. Czyli europejskim Oskarem w materii dziedzictwa. Teraz możemy jeszcze zdobyć nagrodę publiczności Europa Nostra. Jednak do tego, trzeba sporo głosów. Więc głosujmy! Wystarczy wejść na stronę – vote.europanostra.org i oddać głos na 3 projekty, które nas do siebie przekonają. Ważne by Ołtarz Mariacki umieścić koniecznie na pierwszym miejscu. Musimy podać imię i nazwisko oraz adres mailowy. Jeszcze tylko akceptujemy regulamin i klikamy „Send your vote”. Po chwili otrzymamy mail, który też wymaga kliknięcia, ponieważ oznacza potwierdzenie głosu. Proste i szybkie, a jeśli się uda proboszcz Dariusz Raś obiecuje, że nagroda sfinansuje oświetlenie ołtarza. Czy się uda, zależy od nas.