Chlebem i solą, czyli opowieść o Wieliczce

Projekt artystyczny Natalii Wiernik pt. Słony chleb odbywa się w ramach tegorocznych obchodów 50. rocznicy uroczystego otwarcia przez Alfonsa Długosza, pierwszego dyrektora Muzeum Zup Krakowskich Wieliczka, stałej ekspozycji muzealnej w kopalni wielickiej.

Długosz, artysta, doceniając przestrzeń kopalni i jej historię, zainicjował działania mające na celu uratowanie zarówno solnych komór jak i starych maszyn oraz narzędzi górniczych, dzięki umieszczeniu ich jako eksponatów w ramach podziemnej wystawy. Jego pasja i poświęcenie zaowocowały utworzeniem wielickiego muzeum, a w dalszej perspektywie wpisem Kopalni Soli w Wieliczce na pierwszą Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1978 roku.

Po raz pierwszy tak szeroko udostępniono zarówno kolekcję jak i podziemną ekspozycję muzeum dla działań artystycznych. Natalia Wiernik, wykorzystując fotografię, video oraz działania performatywne, porusza w swym projekcie zagadnienia dotyczące specyfiki miejsca, jakim jest kopalnia - muzeum, jego roli w ochronie wielowiekowego dziedzictwa górniczego oraz refleksji nad eksponatem muzealnym na przykładzie gromadzonej w nim kolekcji solniczek.

Tytuł wystawy - Słony chleb - w sposób celowy odwołuje się do krótkometrażowego filmu wyprodukowanego przez Wytwórnię Filmów Oświatowych w Łodzi w roku 1958, który powstał na bazie wskazówek i ustaleń Alfonsa Długosza. Film ukazuje jak prawdopodobnie wyglądała praca górników wielickich w dawnych wiekach przy wykorzystaniu starych maszyn i narzędzi odnalezionych przez niego w kopalni. Działalność Alfonsa Długosza, nierozerwalnie związanego z muzeum wielickim, stanowi punkt wyjścia rozważań nad projektem Słony chleb.

Długosz - artysta pojawił się w kopalni i wprowadził swoisty „nowy” porządek. Przeobraził myślenie o kopalni, która została uznana za dziedzictwo warte zachowania i ochrony. Odnalezionym narzędziom i maszynom górniczym nadał znaczenie eksponatów muzealnych. Tego typu zmiana perspektywy, konieczność innego spojrzenia, pozwala zobaczyć rzeczy na nowo. Natalia Wiernik, wprowadza swój „porządek” w kolekcję muzealnych solniczek, zwykle ściśle uporządkowanych i skategoryzowanych. Nieład i nagromadzenie elementów „zrzucanych” przez artystkę ze stołu, ukazuje ogrom kolekcji i zachęca do nowego spojrzenia na muzealne eksponaty.

Solniczki umieszczone na tle reprodukcji XVII - wiecznych obrazów martwych natur z kolekcji Rijksmuseum w Amsterdamie, wydają się być ich częścią, na powrót stając się elementami zastawy stołowej, przedmiotami codziennego użytku. Nieporządek, światło odbite od lśniących powierzchni i wykorzystanie bogato zdobionych, luksusowych przedmiotów stanowi wspólny mianownik, łączący twórczość dawnych mistrzów ze współczesną kreacją. Ukazanie dwóch nakładających i jednocześnie przenikających się w tym projekcie kolekcji muzealnych, skłania do refleksji nad pojęciem muzeum i jego zbiorotwórczej roli.

Fotografie solniczek nieprzypadkowo zostają umieszczone w rezerwacie komory Maria Teresa II, w którym poczuć można niezakłóconą niczym przestrzeń kopalni z zachowanymi śladami górniczej pracy. Symboliczny początek i koniec - zestawienie miejsca, gdzie przez wieki wydobywano sól oraz przedmiotów, w których finalnie podawano ją na stół.

Nieodzownym elementem, spajającym te dwie rzeczywistości, byli ludzie pracujący tu przez wieki. Film „Słony chleb” stara się ukazać dawną pracę górników - artystka sięga po ten motyw, by zwrócić uwagę na pracę współczesnych pracowników muzeum, którzy sprawują opiekę zarówno nad samą przestrzenią kopalni jak i nad zbiorami. Sięgając po performance i video, autorka podkreśla ich drobne, niepozorne, codzienne gesty, w których skupia się jak w soczewce pojęcie ochrony kulturowego dziedzictwa. Zagadnienie wprowadzania nowego porządku można odczytać w tym projekcie także pod innym kątem - jako powrót do tego co pierwotne, oczyszczenie ze zbędnych elementów, dotarcie do tego co najistotniejsze - w tym wypadku na samą kopalnię i jej charakter.

Natalia Wiernik - urodzona w Krakowie w 1989 r., artystka intermedialna, asystent w Katedrze Filmu Animowanego, Fotografii i Mediów Cyfrowych Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, realizująca doktorat na tej samej uczelni. Stypendystka Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za osiągnięcia w dziedzinie sztuk wizualnych. Wielokrotnie nagradzana m.in. : New York Photography Awards, Sony World Photography Awards Student Focus.