Co to jest ta żywność funkcjonalna

Żywność funkcjonalna. Brzmi bardzo naukowo, oficjalnie i jakoś tak mało zrozumiale. Możesz więc nawet nie zdawać sobie sprawy z faktu, że właśnie produkty z grupy tak zwanej żywności funkcjonalnej mogą być stale obecne w Twoim codziennym jadłospisie!

Warto wiedzieć: produktami z tej grupy są na przykład popularne mleczne napoje fermentowane (kefiry, jogurty) z udziałem wybranych żywych kultur bakterii probiotycznych, które mają korzystny wpływ na pracę układu pokarmowego.

To właśnie w tej grupie można znaleźć również na przykład różnego rodzaju produkty dietetyczne albo takie z dużą zawartością błonnika (jak przykładowo płatki i otręby czy batony albo ziarna) czy też jedzenie bez cholesterolu.

Zaczęło się w Japonii
To właśnie tam narodziła się koncepcja żywności funkcjonalnej. W 1984 roku zdefiniowano ją jako FOSHU (Foods for Specified Health Use). Tym pojęciem określono żywność, którą wzbogacono w substancje odżywcze lub też usunięto z niej składniki mogące mieć negatywny wpływ na organizm - wszystko po to, by otrzymać produkt o pożądanych właściwościach, mający dobroczynny wpływ na organizm.

W Europie w 1996 roku Komisja Europejska rozpoczęła program badawczy FUFOSE (Functional Food Science in Europe). W czasie tego programu ustalono podstawowe warunki, jakie musi spełniać żywność, by mogła być określana jako funkcjonalna, m.in.:

- wykazywanie korzystnego oddziaływania na co najmniej jedną lub więcej funkcji organizmu - poprzez poprawę stanu zdrowia, samopoczucia bądź też obniżenie ryzyka występowania chorób;

- mieć postać żywności konwencjonalnej, normalnej;

- jej korzystne właściwości zdrowotne muszą występować po spożyciu ilości, która jest normalnie spożywana (bez konieczności zjadania nadmiernych ilości danego produktu);

- pozytywne oddziaływanie tej żywności powinno być potwierdzone odpowiednimi badaniami naukowymi, prowadzonymi przez niezależne laboratoria, które muszą obejmować reprezentatywną grupę ludzi oraz trwać przez okres zapewniający obiektywne wyniki.

Pojęcie żywności funkcjonalnej jest naprawdę bardzo szerokie. Jej podział może być więc różny - w zależności od przyjętych kryteriów.

Jakie mogą być rodzaje
Uwzględniając pochodzenie produktów funkcjonalnych lub też sposób ich otrzymywania, w kategorii żywności funkcjonalnej wyróżnić możemy:

- żywność, do której dodano składniki bioaktywne w celu osiągnięcia określonych korzystnych efektów - te składniki to między innymi błonnik pokarmowy, białka, wielonienasycone kwasy tłuszczowe (omega-3 i omega-6), witaminy, składniki mineralne, lecytyna, probiotyki (bakterie fermentacji mlekowej) oraz liczne substancje pochodzące z roślin;

- żywność naturalnie pozyskaną, w której jeden ze składników, na skutek szczególnych warunków uprawy czy hodowli, występuje w większej ilości niż przeciętnie, na przykład jaja wzbogacane w nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3;

- żywność, z której usunięto składniki o niekorzystnym oddziaływaniu - na przykład tłuszcz, cukier, sód;

- żywność, w której jeden składnik lub więcej poddano chemicznej modyfikacji - na przykład białko poddane hydrolizie w odżywkach dla niemowląt;

- żywność, w której zwiększono biodostępność - czyli stopień wchłaniania przez organizm jednego składnika lub większej ich liczby.

Praktyczne informacje

Żywność funkcjonalna, czyli jaka?
Taka, która - niezależnie od swojej podstawowej wartości odżywczej - dzięki aktywnym składnikom zapewnia nam określone korzyści zdrowotne. To znaczy poprawę stanu zdrowia i samopoczucia oraz/lub zmniejszenie ryzyka chorób.

Kiedy żywność może być za taką uznana?
Żywność może być uznana za funkcjonalną, jeżeli udowodniono jej pozytywny wpływ na jedną funkcję organizmu (lub więcej) ponad podstawowy efekt odżywczy. Żywność funkcjonalna musi wykazywać korzystne oddziaływanie przy typowym, normalnym poziomie spożycia.

Jak może wyglądać?
Jej postać musi być zbliżona do tradycyjnej, a więc nie może występować w postaci kropli, kapsułek czy tabletek.

Żywnością funkcjonalną jest zarówno ta naturalnie bogata w składniki o korzystnym wpływie na zdrowie, jak i fortyfikowana (czyli celowo wzbogacana).
W ostatnich latach obserwuje się także tendencję do promowania jako żywności funkcjonalnej produktów naturalnie bogatych w składniki bioaktywne. Na przykład herbaty, ze względu na występujące w niej bioflawonoidy, czy oleje, które są źródłem kwasów tłuszczowych z grupy omega-3.
W zależności od rodzaju składnika, jakim została wzbogacona żywność, może odgrywać rolę: profilaktyczną, wspomagającą leczenie, zapobiegającą niedoborom lub leczniczą.

Źródło informacji zamieszczonych w naszym poradniku:
Publikacje: Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz autorstwa dr Moniki Hoffmann ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, ekspertki programu Fundacji BOŚ aktywniepozdrowie.pl
Konsultacja: Ewa Mazurkiewicz, dyrektor zielonogórskiej delegatury Wojewódzkiego Inspektoratu Inspekcji Handlowej w Gorzowie Wlkp.

Warto wiedzieć
W naszych sklepach można znaleźć wiele produktów zaliczanych do grupy żywności funkcjonalnej.

Napoje mleczne
Najpowszechniejsza i najłatwiej dostępna grupa żywności funkcjonalnej to mleczne napoje fermentowane z udziałem wybranych żywych kultur bakterii probiotycznych (najczęściej Bifidobacterium lub Lactobacillus), które mają korzystny wpływ na pracę układu pokarmowego.

Miksy tłuszczowe
Te do smarowania pieczywa z dodatkiem steroli i stanoli roślinnych to kolejny przykład żywności funkcjonalnej, po którą chętnie sięgamy. Badania udowodniły, że stanole oraz sterole roślinne mają wpływ na obniżenie stężenia cholesterolu we krwi. A jego niższy poziom oznacza mniejsze ryzyko wystąpienia miażdżycy oraz chorób układu krwionośnego.

Produkty z błonnikiem
Bardzo chętnie kupujemy także produkty naturalnie bogate w błonnik pokarmowy (włókno pokarmowe) oraz wzbogacane tym składnikiem (np. płatki śniadaniowe, pieczywo chrupkie, chrupki zbożowe, batony musli). Udowodniono, że regularne spożywanie błonnika (na właściwym poziomie) pozytywnie wpływa na obniżanie cukru we krwi. Zapobiega chorobom serca i poprawia pracę jelit. Błonnik jest także sprzymierzeńcem tych, którzy się odchudzają i pomaga usuwać szkodliwe produkty przemiany materii.

Dla kobiet w ciąży
Do żywności funkcjonalnej zalicza się również produkty wzbogacane w kwas foliowy (głównie płatki śniadaniowe), po które bardzo często sięgają choćby kobiety w ciąży. Potwierdzono w badaniach naukowych, że wzbogacanie żywności w ten składnik znacznie obniża ryzyko wad cewy nerwowej u noworodków .

Ten rynek wciąż się rozwija
Żywność funkcjonalna należy do najpopularniejszych trendów związanych z odżywianiem w ostatnich latach zarówno w Polsce, jak i na świecie. Ten rynek rozwija się bardzo intensywnie. Spośród produktów funkcjonalnych wyłoniły się trzy dominujące grupy, różniące się wpływem na organizm. Są to produkty wspierające układ pokarmowy (najbardziej popularne), krążenia (drugie miejsce w tym rankingu popularności) oraz nasz układ odpornościowy.