Cukrzyca

Jedna z definicji cukrzycy określa tę chorobę jako błąd metaboliczny, uwarunkowany genetycznie, w wyniku którego dochodzi do zawyżenia poziomu cukru we krwi i zwiększonego wydalania go z moczem. Cukrzyca nie jest chorobą jednolitą. Kiedyś rozróżniano kilkanaście jej grup, obecnie tylko cztery podstawowe: cukrzyca typu 1, typu 2, wtórna i cukrzyca ciężarnych.

jest najbardziej spektakularna. Dochodzi w niej do zaprzestania produkowania przez trzustkę insuliny w krótkim czasie (kilku tygodni). W układzie odpornościowym człowieka powstają liczne przeciwciała: przeciw komórkom Beta trzustki, insulinie lub niektórym układom enzymatycznym (GAD).
   Dokładne wyjaśnienie ich powstawania pozostaje jeszcze w sferze badań naukowych. Wiadomo jednak, że tworzą się one, gdy w struktury trzustki wdaje się proces zapalny. Proces ten powoduje, że uszkodzona komórka Beta, produkująca insulinę, "przedstawiona" jest układowi immunologicznemu jako "obce ciało". Uruchamia to proces tworzenia przeciwciał, co może prowadzić do zniszczenia części wydzielniczych trzustki.
   Ten typ choroby ma silnie udokumentowane podłoże genetyczne. Dzięki poradnictwu genetycznemu możliwe jest wykrycie predyspozycji do cukrzycy. W naszym kraju, z powodu ograniczeń organizacyjno-finansowych, badania takie prowadzone są na niewielką skalę.
   Cukrzycę typu 1 wykrywa się w stu procentach ze względu na jej charakterystyczne, burzliwe objawy: znaczny wzrost pragnienia, częste oddawanie moczu, duże osłabienie, chudnięcie. Dotyka ona głównie ludzi młodych, w 90 proc. przypadków przed 30. rokiem życia.

   U osób dotkniętych tą odmianą choroby przez długi czas nie występuje niedobór insuliny, lecz powstaje dość znamienne zaburzenie jej wykorzystania - redukcja aktywności insuliny nazywana insulinoopornością. Udowodniono, że przyczyną tego jest pewien defekt receptora na powierzchni komórek tłuszczowych, mięśniowych i krwinkowych (insulina jest zużywana głównie przez tkankę tłuszczową, mięśniową i niektóre krwinki). Zadaniem cząsteczki insuliny jest wprowadzenie cukru do komórki poprzez receptor. Jeśli receptor źle działa, ogranicza dostęp insuliny i obniża zużywanie cukru w tkankach.
   Cukrzyca typu 2 przebiega bardzo podstępnie. Pierwsze objawy mogą pojawić się po wielu latach jej trwania. Długotrwałe, wyniszczające organizm działanie choroby może doprowadzić do poważnych komplikacji - uszkodzenia nerek, układu nerwowego, siatkówki oka. U podłoża tych szkód są zjawiska nazywane mikroangiopatią i makroangiopatią. W przypadku pierwszego z nich, zmiany wywołane chorobą dotyczącą naczyń o bardzo małym przekroju, co powoduje uszkodzenie śródbłonka. Makroangiopatia dotyczy większych naczyń krwionośnych, głównie tętniczych. Przy źle leczonej lub nie leczonej cukrzycy dochodzi do zmian w naczyniach krwionośnych - powstają: objawy miażdżycy, nadciśnienie, zagrożenie zawałem serca, udarem mózgu, stopa cukrzycowa itp.
   Cukrzyca typu 2 jest chorobą ludzi starszych, u których - z racji ich wieku oraz posiadania innych schorzeń - często dochodzi do powikłań. Badania przeprowadzone przez Międzynarodową Organizację Zdrowia wykazały, że na świecie choruje na cukrzycę typu 2 prawie 200 mln ludzi, a w Polsce blisko 2 mln. Leczenie tej choroby jest bardzo kosztowne. Amerykanie wydają na ten cel rocznie ok. 2 mld USD (u nas ponad 1 mln zł).

nazywano dawniej cukrzycą typu 3. Chorobę mogą wywołać m.in.: zniszczenie trzustki, np. przy długotrwałym stanie zapalnym, kamicy, zmianach guzowych lub endokrynopatie - choroby innych narządów wydzielających hormony, poza tym zatrucia przemysłowe, zażywanie niektórych leków.
   Czwarty typ cukrzycy wydzielono jako

   Polega ona na tym, że ciąża demaskuje istniejące już zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Cukrzyca ta cofa się niekiedy po zakończeniu ciąży, lecz nigdy na zawsze.

   Cukrzyca typu 1 wymaga leczenia insuliną. Od 1922 r., kiedy to rozpoczęto leczenie chorych za pomocą insuliny, aż do lat 70. stosowano insuliny zwierzęce - wołową i wieprzową. Obecnie podaje się insuliny tzw. ludzkie - wszczepiony gen ludzki w organizm bakterii lub drożdży umożliwia produkcję insuliny, która niczym nie różni się od insuliny wytwarzanej w organizmie człowieka. Insulina ludzka charakteryzuje się dość szybkim wchłanianiem. Mamy możliwość modyfikowania czasu wchłaniania, możemy go zwalniać lub przyspieszyć. Najbardziej znanym preparatem szybko wchłanianym jest Humalog.
   Cukrzycę typu 2 przez długi czas można leczyć dietą i lekami w tabletkach. Gdy jednak przestają one działać, a ilość cukru przekracza dopuszczalne granice, trzeba rozpocząć podawanie insuliny.
   Leków doustnych jest bardzo wiele. Działanie ich polega na: prowokowaniu trzustki do wydzielania większej ilości insuliny (pochodne sulfonylomocznika - najczęściej stosowane dziś to Diaprel, Glibenese); poprawianiu zużycia wyprodukowanej już insuliny (leki poprawiające pracę "zepsutego" receptora - tiazolidinediony); blokowaniu wchłaniania węglowodanów w przewodzie pokarmowym (tzw. bigwanidy i akarboza).

   Działania profilaktyczne mogą odegrać szczególną rolę, zwłaszcza w przypadku cukrzycy typu 2. Wiadomo, że najpoważniejszą przyczyną jej powstania jest nadwaga (85 proc. przypadków), a także mała mobilność, niehigieniczne żywienie. Już sama nadwaga powinna skłonić każdego do poddania się badaniom, zwłaszcza w celu ustalenia poziomu cukru (poziom cukru na czczo nie powinien przekraczać, u zdrowego człowieka, 5,5 mmol/l albo 120 mg/proc. O rozpoznaniu choroby decyduje, wykonane na zlecenie lekarza, badanie "obciążenia glukozą".
   W profilaktyce bardzo istotne są też: zwiększenie aktywności fizycznej, zmiany nawyków żywieniowych - zmniejszenie w diecie ilości tłuszczów, cukru, węglowodanów prostych (potrawy mączne, kasze), a zwiększenie ilości owoców i jarzyn oraz węglowodanów, które uległy przetworzeniu (np. pieczywo z mąki ziarnistej). Wskazane jest także ograniczenie używek, np. tytoniu, niektórych alkoholi (polecane może być czerwone wino, które ułatwia przemiany tłuszczowe).
   Dla kontrolowania własnej tuszy można stosować tzw. model obliczania należnej wagi ciała (model przyjęty przez większość towarzystw ubezpieczeniowych w USA). Jest to wzór:
   50 + 0,75 (wzrost w cm - 150).
   Obliczenie, przy wzroście np. 164 cm będzie następujące:
   50 + 0,75 (164 - 150) = 50 + (0,75 x 14) = 50 + 12,5 = 62,5 kg, plus - minus 10 proc.
   Najprostszym i najczęściej stosowanym u nas wzorem do obliczeń prawidłowej wagi jest: wzrost minus 100.
   Inny wskaźnik określający nadwagę (BMI) to: dzielenie masy ciała w kg przez wzrost do kwadratu.
   Reasumując - o ile trudno jest się bronić przed cukrzycą typu 1, to cukrzyca typu 2, przy bardzo wielu możliwościach jej zapobiegania i przy dobrym leczeniu, może się cofnąć nawet do całkowitego ustąpienia.
Wysłuchała:
Danuta Orlewska