Dobczyce. Spacer śladami żydowskich mieszkańców już w sobotę

FLESZ - Zaćmienie Księżyca, meteory i planety: jesienna obserwacja nieba

Naszą wycieczkę zaczniemy w Rynku. To tu 22 sierpnia 1942 roku rozpoczęła się ostatnia droga żydowskich mieszkańców. 180 furmanek na nich ponad 700 osób… Spotkamy się tu, żeby odbudować pamięć o żydowskich mieszkańcach, którzy kiedyś żyli w Dobczycach, byli częścią naszego społeczeństwa

– mówi Elżbieta Polończyk-Moskal zapraszając wszystkich chętnych na to niecodzienne wydarzenie.

Na zachowanym do dziś zdjęciu widać żydowskie kobiety, mieszkanki Dobczyc. Idą obecną ulicą Jagiellońską w stronę Rynku. Wracają z synagogi. Najpewniej udają się do swoich domów.
Za nimi po lewej widać budynek starej szkoły, a dalej w głębi synagogę. Budynek szkoły stoi tam do dziś, niedawno nawet przeszedł rewitalizację i teraz mieści się w nim Środowiskowy Dom Samopomocy.
Synagogi od dawna nie ma. Została spalona w 1939 roku, wkrótce po wybuchu wojny.

Synagoga znajdowała się w sąsiedztwie szkoły publicznej, do której chodziłam, niedaleko głównej ulicy. Przy ulicy głównej sklep bławatny miał kuzyn mojej mamy, Stimler, obok był sklep rzeźnicki Klugera. Znajdował się tam też warzywniak Tafeta, manufactura Kaufera, sklep żelazny, sklep rolniczy i inne żydowskie sklepy(...)

- wspomina w książce „Świece zgasiła wojna” Hana Bilu urodzona w Polsce jako Anna-Maria Thaler.
W Dobczycach spędziła szczęśliwe dzieciństwo, a przeżyła, bo na kilka lat przed wojną wyemigrowała do Palestyny.

Sobotni spacer będzie prowadził śladem Anny-Marii, śladami klientów wspomnianych sklepów i ich właścicieli.
Do mykwy, czyli rytualnej łaźni, której pozostałości zachowały się do dziś. Do Rynku, gdzie stała kamienica Kauferów, w której przed wojną działał bogato zaopatrzony sklep bławatny, potem manufaktura, a w pierwszych latach wojny świetlica dla dzieci żydowskich.
Niedaleko stąd, przy ul. Kilińskiego Jakub Spanauf w swojej piekarni uczył zawodu piekarza nie tylko Żydów.
Do Rynku, gdzie mieszkali także Silbersteinowie. Z tej rodziny pochodził Bernard, jeden z dwóch dobczyckich legionistów wyznania mojżeszowego. Ciężko ranny w walkach dostał dożywotnie zwolnienie ze służby wojskowej, a pomimo tego w 1920 roku na ochotnika poszedł na wojnę z bolszewikami.
Na ulicę Podgórską, którą szło się na tzw. Podgórę. W tej części miasta, dziś zalanej wodami Zalewu, Żydzi prowadzili garbarnie, tartak, młyn i zajazd.
I wreszcie na Zarabie, gdzie Leon Szczygol prowadził zakład fotograficzny. Stare fotografie z pieczątką tego zakładu znajdują się do dziś w wielu dobczyckich domach. Portretował dobczyczan na co dzień i od święta, ale też dokumentował życie miasta i jego mieszkańców.

Spacer „Śladami żydowskich mieszkańców Dobczyc” jest częścią projektu „Akademia Opiekunów Pamięci” realizowanego przez Żydowskie Muzeum Galicja, a sfinansowanego przez Narodowy Instytut Wolności.
Z pomysłem zorganizowania Spaceru… wyszła Elżbieta Polończyk-Moskal, a w jego przygotowaniu, jak podkreśla z wdzięcznością pomogli jej pracownicy Miejskiej Biblioteki Publicznej oraz członkowie Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych Ispina.

Spacer rozpocznie się o godz. 11 w Rynku (zbiórka przy dawnej strażnicy OSP) i będzie podzielony na dwa etapy. Pierwszy zakończy się przy tablicy poświęconej dzieciom, w tym również żydowskim, zamordowanym w czasie II wojny światowej. Tam uczestnicy zapalą znicz pamięci. Stąd, kto będzie miał ochotę będzie mógł pójść dalej, na Zarabie.