Doścignąć native-speakera

Przy ubieganiu się o pracę, stypendium zagraniczne lub staż nie wystarczy pochwalić się w CV znajomością obcych języków. Trzeba jeszcze ją udowodnić, najlepiej świadectwem zdania któregoś z ważniejszych egzaminów.
 Egzaminy językowe przeprowadzają tylko uprawnione do tego instytucje. W przypadku języka angielskiego jest to najczęściej uniwersytet w Cambridge, niemieckiego - Niemiecki Instytut Języków i Gospodarki, a francuskiego - francuskie ministerstwo edukacji narodowej. W Krakowie egzaminy odbywają się w British Council, Instytucie Goethego, Instytucie Francuskim, Nauczycielskim Kolegium Języków Obcych Uniwersytetu Jagiellońskiego i wybranych szkołach językowych.

 Chcąc poświadczyć jego znajomość, najlepiej zdecydować się na jeden z następujących egzaminów: FCE, CAE lub CPA, różniących się stopniem trudności.
 First Certificate in English (FCE) jest najprostszy, jego poziom można porównać z wymogami maturalnymi. Podobnie jak dwa pozostałe, uznawany jest oficjalnie przez polskie Ministerstwo Edukacji Narodowej i zastępuje nie istniejący już egzamin państwowy. Większość uczelni zwalnia posiadaczy dyplomu FCE z obowiązku zdawania angielskiego na egzaminie wstępnym, również niektóre szkoły podstawowe akceptują go jako podstawę przyjęcia do pracy w charakterze lektora. Aby opanować materiał konieczny do zdania FCE, wystarczy około 600-650 godzin nauki. Osoby wystarczająco zaawansowane językowo nie muszą wcześniej korzystać z kursu przygotowawczego.
 Egzamin składa się z pięciu części (Papers). W pierwszej, trwającej godzinę i 15 minut (Reading), zdający musi rozwiązać test wielokrotnego wyboru i wstawić lub dopasować do podanych zdań odpowiednie wyrazy. Część pisemna (godzina i 15 minut) to formalny list oraz artykuł, raport, list nieformalny lub kompozycja (do wyboru). Ważne jest, aby zmieścić się w limicie 120-180 słów. Jeden z tekstów może dotyczyć książki z nieobowiązkowego zestawu lektur (w tym roku należą do nich między innymi "Wichrowe Wzgórza" Emily Bronte i "Folwark zwierzęcy" Orwella). Trzecia część to zestaw zadań na zastosowanie języka: wypełnianie luk w zdaniach, korekta błędów, słowotwórstwo. W kolejnej (Listening) sprawdza się rozumienie tekstów ze słuchu, natomiast ostatnia to trwająca najwyżej 14 minut rozmowa na dowolny temat (dom, hobby, plany na przyszłość, opis sytuacji na zdjęciach itp.).
 Warunkiem zdania egzaminu jest uzyskanie którejś z trzech najwyższych ocen (A, B lub C). FCE można zdawać w sesji letniej lub zimowej. Letnia odbędzie się w tym roku pomiędzy 14 maja a 23 czerwca (część 4 i 5) oraz w sobotę 16 czerwca (1, 2 i 3). Zimowa - pomiędzy 12 a 18 grudnia (część 4 i 5) oraz w sobotę 15 grudnia (1, 2 i 3).
 Certificate in Advanced English (CAE) przeznaczony jest dla bardziej zaawansowanych. Osoby posiadające dyplom CAE mogą być przyjęte w charakterze lektora do pracy w szkole średniej. Przygotowanie do niego wymaga około 800 godzin nauki, niekoniecznie na specjalnym kursie. Egzaminy podzielone są na podobne części jak w przypadku FCE i odbywają się w tym samym czasie.
 Za najtrudniejszy egzamin z języka angielskiego uważany jest Certificate of Proficiency in English (CPE). Jest w tym dużo prawdy - wymaga on bowiem znacznie obszerniejszej znajomości słownictwa niż w przypadku niższego zaledwie o stopień CAE, doskonałego opanowania gramatyki i umiejętności rozróżniania językowych niuansów. Certyfikat CPE potwierdza, że jego właściciel zna język w takim stopniu jak wykształcony native-speaker i doskonale poradzi sobie w każdej sytuacji w anglojęzycznym środowisku. Egzamin CPE akceptowany jest niemal przez wszystkie uniwersytety i szkoły wyższe w Wielkiej Brytanii oraz wiele innych na świecie. Jego struktura przypomina FCE i CPA - też składa się z pięciu części (Reading, Composition, English in Use, Listening, Interview). Każda z nich odpowiada za 22 proc. oceny końcowej, z wyjątkiem Listening, która daje tylko 12 proc. Egzamin odbywa się w czerwcu (w roku 2001 część 1, 2, 3 - 14 czerwca, a 4 i 5 pomiędzy 15 maja i 17 czerwca) oraz w grudniu (1, 2, 3 - 13 grudnia, 4 i 5 między 13 listopada a 14 grudnia).
 Egzaminy FCE, CPA i CPE przygotowywane są co roku przez University of Cambridge Local Examinations Syndicate. Tam też są oceniane, co sprawia, że nie ma żadnej możliwości wglądu w prace. Ośrodki egzaminacyjne rozsyłają ich wyniki kandydatom po około dwóch miesiącach po przeprowadzeniu egzaminu. Trzeba pamiętać, że do zdawania dopuszczone są jedynie te osoby, które w określonym czasie zarejestrują się na egzamin i zapłacą za niego przelewem na specjalnym blankiecie, pobranym w ośrodku (w trybie zwykłym około trzy miesiące przed rozpoczęciem sesji, dla spóźnialskich - jeden dzień na około miesiąc wcześniej, plus dodatkowe 170 zł). Po dokonaniu rejestracji zwrot 50 proc. opłaty egzaminacyjnej możliwy jest tylko w przypadku tych osób, które do dwóch tygodni później udowodnią nieobecność na nim z przyczyn zdrowotnych. Nie da się też przesunąć opłaty na inny termin.
 Na egzamin trzeba przyjść punktualnie, przynosząc ze sobą dowód tożsamości, zawiadomienie o terminach oraz... długopis, gumkę i ołówek.
 FCE, CPA i CPE to egzaminy brytyjskie. Wymagana jest na nich znajomość gramatyki i słownictwa brytyjskiego, jednak konsekwentne używanie amerykańskiego angielskiego nie jest punktowane ujemnie. Egzaminem amerykańskim, wymaganym od obcokrajowca przy ubieganiu się o studia w USA i honorowanym także przez większość uczelni anglojęzycznych na świecie oraz firmy zachodnie działające w Polsce, instytucje międzynarodowe, rządowe i programy stypendialne, jest Test of English as a Foreign Language (TOEFL). Organizuje go Educational Testing Service z siedzibą w Princeton, USA. Od dwóch lat odbywa się w wersji komputerowej (umiejętność wcześniejszego posługiwania się komputerem nie jest konieczna) i w nowym formacie (4 sekcje: Listening - sprawdzająca rozumienie języka mówionego, Structure - konstrukcji gramatycznych oraz wyrażeń, Reading - rozumienie tekstów pisanych i Writing - umiejętność pisania). TOEFL jest merytorycznie o wiele prostszy niż CPA, jednak wiele osób oblewa go z powodu niewystarczającej ilości czasu. Składa się ze 140 pytań, prezentowanych kandydatowi według reguły: po poprawnej odpowiedzi na jedno, otrzyma kolejne, na które poprawnie odpowiedziało mniej zdających niż poprzednio. Ważny jest tylko przez dwa lata. Zdaje się go w Warszawie w wybranym przez siebie terminie.

 Coraz częściej wśród ogłoszeń zamieszczanych przez pracodawców można znaleźć takie, gdzie istotnym warunkiem ubiegania się o posadę jest dobra lub biegła znajomość języka niemieckiego. Możliwość jej potwierdzenia dają cztery rodzaje egzaminów, organizowanych przez Goethe Institut - oczywiście każdy z nich na innym poziomie zaawansowania: Zertifikat Deutsch als Fremdsprache (ZDaF), Zentrale Mittelstufenprufung (ZMP), Zentrale Oberstufenprufung (ZOP) oraz Kleines Deutsches Sprachdiplom (KDS). Warunkiem przystąpienia do trzech pierwszych jest ukończony 16 rok życia. Aby zdawać KDS, trzeba być pełnoletnim.
 Najniższy stopniem (obejmuje tzw. poziom podstawowy) jest Zertifikat Deutsch. Można przygotować się do niego w ciągu 400-600 godzin intensywnej nauki. Dzieli się na egzamin ustny oraz pisemny, składający się z czterech części. W pierwszej poprzez testy wielokrotnego wyboru i uzupełnianie zdań sprawdza się rozumienie tekstu. Druga to część gramatyczno-leksykalna. W trzeciej kandydaci muszą udowodnić rozumienie ze słuchu pięciu krótkich tekstów, wywiadu albo rozmowy. Decydują, które z odnoszących się do nich zdań są prawdziwe, a które fałszywe. Na zakończenie części pisemnej trzeba ułożyć prywatny lub półformalny list. Egzamin ustny trwa 15 minut, podczas których od zdającego oczekuje się nawiązania kontaktu z egzaminatorem, rozmowy na wybrany przez siebie temat i rozwiązania we współpracy z nim jakiegoś zadania (w oparciu o podaną sytuację). ZDaF odbywa się dwa razy do roku, w różnych terminach w zależności od ośrodka. W Krakowie będzie miał miejsce na Uniwersytecie Jagiellońskim 25 maja lub 23 listopada (część pisemna) i 26 maja lub 24 listopada (część ustna). Zapisywać można się odpowiednio do 15 maja lub 10 listopada. W tych dniach odbędą się też testy próbne. ZDaF akceptowany jest przez niemieckich pracodawców, honoruje się go również jako zaświadczenie wystarczające do uzyskania obywatelstwa.
 Zentrale Mittelstufenprufung z kolei zwalnia z obowiązku zdawania specjalnego egzaminu z niemieckiego przy ubieganiu się o studia na niektórych uniwersytetach w Niemczech, w kraju zaś uprawnia do nauczania tego języka w szkołach państwowych (nie trzeba być przy tym germanistą). Przygotowanie do niego obejmuje ok. 800-1000 godzin nauki. Podobnie jak ZDaF, dzieli się na ustny (15 minut - swobodna wypowiedź i rozmowa na zadany problem) oraz pisemny (4 godziny i trzy części: rozumienie tekstu pisanego, ze słuchu i wypowiedź na piśmie). Zapisy na dwie edycje ZMP przyjmowane są do 15 maja i 10 listopada tego roku. W Krakowie egzamin odbędzie się 19 maja lub 17 listopada (część pisemna) i 2 czerwca lub 1 grudnia (część ustna).
 Trudniejszy o stopień jest egzamin Zentrale Obenstufenprufung - potwierdza znajomość języka na poziomie pozwalającym posługiwanie się nawet niemczyzną literacką. Posiadanie ceryfikatu ZOP pozwala uczyć niemieckiego w szkołach oraz zwalnia z egzaminu na znajomość tego języka we wszystkich szkołach wyższych w Niemczech. Część pisemna obejmuje pracę z tekstem, jego wyjaśnianie, przekształcanie gramatyczne, rozumienie ze słuchu i wypowiedź na piśmie na tematy wolne lub związane z lekturą (na każdy rok podane są cztery, wybiera się dwie spośród nich). W części ustnej, trwającej standardowo 15 minut, czyta się krótki tekst, dokonuje jego streszczenia oraz odpowiada na związane z nim pytania. Oprócz tego wygłasza się referat na temat ustalony z komisją tydzień przed egzaminem. Zdawać ZOP można tylko w kilku ośrodkach w Polsce, wśród których, niestety, nie znalazł się Kraków. W Katowicach można jeszcze zapisywać się na drugą edycję egzaminu (do 19 października). Odbędzie się ona 17 listopada (pisemny) i 1 grudnia (ustny). Test próbny będzie miał miejsce 8 września.
 Kleines Deutsches Sprachdiplom (KDS) ma podobny stopień trudności i daje takie same uprawnienia. Rozpoczyna się częścią ustną, podczas której kandydat czyta przygotowany tekst, wypowiada się na wybrany temat i rozmawia z egzaminatorem. W części pisemnej należy objaśnić treść i słownictwo z zadanego tekstu, wykazać się znajomością wyrażeń językowych, napisać wypracowanie na ogólny temat i opracować pytania do wybranych wcześniej lektur. W przypadku, gdy nie zda się jednej z tych części, można powtórzyć ją w ciągu 12 miesięcy od daty egzaminu. Drugi stopień KDS, Grosses Deutsches Sprachdiplom (GDS) uprawnia dodatkowo do wykonywania (po odpowiednim przygotowaniu) zawodu nauczyciela niemieckiego w niektórych krajach. KDS odbędzie się w krakowskim Instytucie Goethego 5 i 8 maja oraz 5 i 6 listopada (zapisy odpowiednio do 15 marca i 20 września).

 Ogólną znajomość francuskiego najlepiej potwierdzić egzaminem DELF (Diplome D ’Etude en Langue Francaise) - stopień I lub II (Premier Degre lub Deuxieme Degre) bądź DALF (Diplome Approfondi De Langue Francaise). Obydwa zostały ustanowione przez francuskie ministerstwo obrony narodowej. DELF, stanowiący potwierdzenie kwalifikacji przy ubieganiu się o pracę, składa się z 6 części (każda z nich jest zarówno pisemna, jak i ustna): wypowiedź na tematy ogólne, wyrażanie poglądów i uczuć, rozumienie tekstu pisanego i wypowiedź na piśmie, znajomość funkcjonowania języka, kultura i cywilizacja francuska oraz wypowiedź dotycząca wybranej dziedziny. Cztery pierwsze tworzą stopień I, dwie pozostałe - II. Egzamin DELF odbędzie się w dniach 25, 26 i 27 czerwca, zapisy na niego przyjmowane są w Instytucie Francuskim od 14 do 29 maja.
 DALF, o wyższym stopniu trudności niż dawny egzamin państwowy z francuskiego, uprawnia do nauczania tego języka w polskich szkołach. Przeprowadzany jest raz do roku, można jednak zdawać go po kolei w czterech częściach: dwóch ustnych i dwóch pisemnych. DALF odbędzie się 11 i 12 czerwca, zapisać na niego można będzie się pomiędzy 14 a 18 maja.

 We Włoskim Instytucie Kultury w Krakowie można zdawać egzamin CELI (Certificato Esame Lingua Italiano). Jak dowiedzieliśmy się w instytucie, ma on być wkrótce uznany za równoważny z egzaminem państwowym z włoskiego, czyli uprawniać między innymi do nauki tego języka w szkołach. Egzamin składa się z części pisemnej (około 3 godzin) i ustnej (10 minut). Odbędzie się w siedzibie instytutu 13 czerwca o godzinie 9.30. Zapisy na egzamin przyjmowane są tamże do 20 kwietnia - należy wypełnić specjalny formularz i złożyć dowód wpłaty.

 Oficjalny egzamin ministerstwa szkolnictwa Hiszpanii, potwierdzony przez hiszpańskie ministerstwo spraw zagranicznych - DELE (Diploma de Espanol como Lengua Extranjera) dzieli się na trzy stopnie: podstawowy - Certificado Inicial de Espanol, średni - Diploma Basico de Espanol i zaawansowany - Diploma Superior de Espanol. Oprócz wysokich kwalifikacji językowych sprawdza on również znajomość kultury hiszpańskiej.
 Wszystkie egzaminy składają się z pięciu części: rozumienie tekstu pisanego, redagowanie tekstów, rozumienie ze słuchu, test gramatyczno-leksykalny i piętnastominutowa rozmowa. Organizuje je Instytut Cervantesa w Warszawie. Jeśli na egzamin zgłosi się co najmniej piętnastoosobową grupę z Krakowa, to przyjeżdżają tu lektorzy ze stolicy i można zaoszczędzić na biletach. Tak zdarzyło się w zeszłym roku. W obecnym egzaminy DELE odbędą się 12 i 13 maja, zapisy przyjmowane są od początku marca do 6 kwietnia.
  BEATA CHOMĄTOWSKA

(w przypadku FCE, CAE i CPE dotyczą sesji letniej, w zimowej będą prawdopodobnie nieznacznie wyższe):
J. angielski
FCE 480 zł
CAE 515 zł
CPE 535 zł
TOEFL 110 dolarów
J. niemiecki
ZDaF 310 zł
ZMP 440 zł
ZOP 550 zł
KDS 620 zł
GDS 710 zł
J. francuski
DALF 750 zł
(1 część 150 zł)
DELF 900 zł
(1 część 150 zł);
J. włoski
CELI 150 tys. lirów
(ok. 300 zł)
J. hiszpański
DELE 245 zł (I)
285 zł (II)
325 zł (III)

 The British Council w Krakowie,
 tel. (012)428-59-30
 Instytut Francuski w Krakowie,
 tel. (012)421-46-10
 Goethe Institut w Krakowie,
 tel. (012)422-69-02,
 422-58-29,
 kontakt: Urszula Stachura
 Fundacja Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych Uniwersytetu Jagiellońskiego,
 tel. (012)632-58-67,
 kontakt: dr Stanisław Dzida
 Szkoła Języka Niemieckiego "Structura" w Katowicach,
 tel. (041)361-51-39, 362-20-73,
 kontakt: Danuta Sleziońska, Izabela Sławska
  Włoski Instytut Kultury w Krakowie,
 ul. Grodzka 49
 Instytut Cervantesa w Warszawie,
ul. Myśliwiecka 4, tel. 022-622-54-19 lub 022-622-54-22