Estetyczna niedola cmentarzy i SKOZK

Nasze cmentarze brzydną i pustoszeją. Wycięto drzewa, żeby było bezobsługowo, a ułamany konar nie wywołał procesu o odszkodowanie. W łysych przestrzeniach królują osobliwie paskudne nagrobki z chińskich marmurów. A na nich wiecznotrwałe kwiatki i plastikowe znicze.

Ale dlaczego przyglądamy się temu bezwolnie? Przecież samorządy mogłyby zwrócić się do rzeźbiarzy i artystów-kamieniarzy i zaproponować wzory nagrobków godnych XXI wieku. A może warto zaproponować powrót do grobów częściowo ziemnych? Księża, samorządowcy, rady parafialne. Niechże się ktoś odważy!

Każde pokolenie zmienia świat. Na dobre i złe. Zgodnie z gustem epoki, ambicjami mieszkańców i dostępnymi zasobami ekonomicznymi.

Kiedyś każda krakowska kamienica miała ogród. Z początkiem XX wieku zaczęto budować oficyny w miejscu ogródków. Eksperyment się nie sprawdził, ponieważ zamożniejsi lokatorzy przeprowadzali się do kamienic z ogrodami. W okresie PRL sporo zielonych podwórek znikło pod nowymi blokami zwanymi ‘plombami’. Trzeciej, najbardziej intensywnej fali betonowania ogródków, byliśmy świadkami. Rosną tam współczesne oficyny i parkingi, w najlepszym razie kawiarnie…

Wreszcie przyszło opamiętanie. Bo bezpardonowe betonowanie niesie dyskomfort dla mieszkańców i dysfunkcje rozmaitej natury. "Uszczelnione" miasto nie radzi sobie z ekstremalnymi temperaturami a stosunki wodne ulegają takim naruszeniom jakich byśmy się nie spodziewali. Np. w piwnicach przez wieki suchych pojawia się woda.

W Holandii i Belgii pomysłowymi nagrodami zachęca się właścicieli nieruchomości do zrywania kostki i zdjęcia kamienia w podwórkach, by zwrócić teren zieleni.

Możemy i my pokusić się o nową wizję zdewastowanych ekologicznie i estetycznie powierzchni. Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa zaproponował Akademii Sztuk Pięknych i Politechnice Krakowskiej współpracę. Studenci zaprojektowali aranżacje kilku miejsc w historycznym centrum Krakowa. Prace pokazane w Ogrodzie Wydziału Form Przemysłowych ASP świadczą o kreatywności – od cytatu ze Stworzenia Adama Michała Anioła (świetnie się tłumaczy w sąsiedztwie Instytutu Filozofii) po koncepcję ażurowej sfery - matematycznej ‘wariacji na temat’ pobliskiej kopuły barokowego kościoła św. Piotra i Pawła. Projektowanie w terenie chronionym konserwatorsko jest niebywałym wyzwaniem. Podobnie jak próba skłonienia talentu studenta rzeźby, by w roślinach dostrzegł bliskie sobie tworzywo: bryłę z efektem koloru. Nikt nie obiecywał, że będzie łatwo.

Cmentarze też są niezwykłym wyzwaniem. One świadczą o nas. Opowiadają o naszej wrażliwości, duchowości i aspiracjach. Jacek Kornacki, artysta z Gdańska, autor zamierzenia „Archetyp – Świadomość – Miejsce”, opisuje różnorodność form w dawnym artystycznym rzemiośle kultury cmentarnej. „Każdy krzyż odlewano dla konkretnej osoby, komponując liternictwo personaliów i dodając informację, kim była dana osoba. Często na rewersie umieszczano dedykację, cytaty, wiersze, ozdabiano krzyż płaskorzeźbami, nadając każdemu z nich indywidualne cechy, tworząc opowieść o miejscu i życiu danej jednostki i społeczeństwa. Indywidualność przeznaczenia i miejsca, złożoność i piękno form, kontekst historyczno-polityczny i społeczny każe patrzeć na te „obiekty” jak na dzieła sztuki, a ich kruchość w obliczu ‘cywilizacji wandali’ inspiruje do artystycznych działań służących symbolicznemu ocaleniu fragmentów tej rzeczywistości.”