Józef Sare, architekt i wiceprezydent

Urodził się 1 września 1850 r. w Chorowicach koło Mogilan w rodzinie żydowskiej. Rodzice dzierżawili kawałek gruntu i karczmę, mieli też kamienicę przy ul. Zwierzynieckiej 27 w Krakowie, w której Józef mieszkał przez całe życie.

Kształcił się w krakowskich szkołach, w tym w krakowskim Instytucie Technicznym. Po jego ukończeniu wyjechał w 1867 r. do Wiednia i studiował na politechnice. Po zdobyciu dyplomu inżyniera wrócił do Krakowa. Za namową ojca wstąpił do służby rządowej jako bezpłatny praktykant budowlany. Pracował m.in. przy budowach kolei w Galicji Zachodniej i mostu na Wisłoce w okolicach Jaworza oraz regulacji brzegów Wisły.

Od 1880 r. pracował w Krakowie. Wziął udział w budowie Collegium Novum UJ i przebudowie Teatru Starego. Zaprojektował klinikę chirurgiczną przy ul. Kopernika 40, uznaną wówczas za jedną z najnowocześniejszych w Austro-Węgrzech. Według jego projektów wybudowano także gmachy I LO im Nowodworskiego przy pl. na Groblach, II LO im. Sobieskiego przy ul. Sobieskiego, V LO im. Witkowskiego przy ul. Studenckiej i Kliniki Okulistycznej przy ul. Kopernika 38.

Udane realizacje zyskały mu uznanie i szacunek w mieście. W 1902 r. Sare został wybrany do rady miejskiej, a trzy lata później wybrano go na drugiego wiceprezydenta Krakowa. Wybór ze względu na wyznanie Sarego spowodował poruszenie w wielu kręgach, a prezydentowi Juliuszowi Leo czyniono z tego powodu zarzuty. Sare okazał się jednak dobrym wiceprezydentem i na stanowisko to wybierany był jeszcze cztery razy (w 1908, 1911, 1914 i 1916 r.) Funkcję tę sprawował przez 24 lata, aż do śmierci.

Jak pisze autor biogramu Sarego, Rafał Róg, jako wiceprezydentowi podlegały mu wodociągi miejskie, gazownia, komunikacja i finanse. Wyróżniał się pracowitością i solidnością. Zasłużył się przy reorganizacji magistratu. Zajmował się modernizacją dworca kolejowego, rozbudową linii tramwajowych na Salwator, Łobzów i do Podgórza, regulacją Wisły i Rudawy, budową murów i bulwarów, budową nowych szkół w niedawno włączonych do Krakowa dzielnicach oraz unowocześnieniem gazowni i elektrowni miejskiej.

W trosce o stan zdrowotny mieszkańców miasta domagał się wzniesienia szpitala epidemicznego na Prądniku, czynił starania o pomieszczenie dla zakładu Brata Alberta. Popierał zakładanie boisk sportowych i placów zabaw. Z jego inicjatywy miasto nabyło Las Wolski i przeznaczyło na publiczny park. Sare doprowadził do założenia przy straży pożarnej zakładu oczyszczania miasta i proponował przeniesienie koszar wojskowych poza obręb Krakowa.

Obowiązki wiceprezydenta cały czas łączył z pracą w starostwie, gdzie zajmował się inwestycjami budowlanymi. Nazywano go „duchem wszystkich gmachów miejskich”. Był członkiem rozmaitych komitetów, doradzał i nadzorował wiele przedsięwzięć budowlanych. Przygotował projekty wielu budynków, m.in. Collegium Agronomicum przy al. Mickiewicza 21, Collegium Physicum przy ul. Gołębiej 13 i Kliniki Neurologiczno-Psychiatrycznej przy ul. Kopernika 48.

W r. 1907 Sare został wybrany na posła do Sejmu Krajowego we Lwowie. Po wybuchu I wojny światowej czuwał nad ewakuacją mieszkańców zagrożonego oblężeniem Krakowa. W związku z częstą nieobecnością prezydenta Leo i rezygnacją pierwszego wiceprezydenta Henryka Szarskiego, Sare przez sześć tygodni sprawował obowiązki prezydenckie.

W 1918 r. z jego inicjatywy miasto zakupiło kamieniołomy w Miękini, Chrzanowie i Libiążu i zawiązano spółkę z Tarnowem i Lwowem „Kamieniołomy Miast Galicyjskich”, której Sare został prezesem. Spółka dostarczała miastom materiałów do remontów dróg. Podobną rolę pełniła spółka Krakowa i Lwowa „Komunalne kopalnie węgla”, w której Sare był wiceprezesem.

1 lipca 1925 r. Józef Sare obchodził uroczysty jubileusz 20-lecia wiceprezydentury. Później jeszcze parokrotnie pełnił obowiązki prezydenta. Pracował do ostatnich chwil życia. Zmarł 23 marca 1929 r. w Krakowie. Pochowany został na cmentarzu Izraelickim przy ul. Miodowej, a w jego pogrzebie wzięło dział wielu krakowian.