Kiedyś broniły miasta, dziś przechodzą metamorfozę. Tak zmieniają się forty Twierdzy Kraków. W jednym będzie muzeum harcerstwa

Aktualnie miasto szuka dzierżawcy fortu Barycz, który powstał w latach 1897-1899 i był częścią umocnień Twierdzy Kraków od strony Wieliczki. Bronił Krakowa w czasie I wojny światowej podczas próby zdobycia miasta przez armię rosyjską. Do 2019 roku był wykorzystywany przez Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie, a teraz stoi pusty. Jest kompletny oraz dobrze zachowany, otoczony zielenią.

- Został wpisany do rejestru zabytków. Przetarg na jego dzierżawę odbędzie się 8 września - informują przedstawiciele krakowskiego magistratu. Fort znajduje się w dzielnicy Swoszowice.

Architekt i specjalista w dziedzinie dawnych dzieł inżynierii dr Krzysztof Wielgus z Politechniki Krakowskiej przekonuje, że budowla jest unikatowa. - Barycz jest jednym z najlepiej zachowanych fortów pancernych Twierdzy Kraków - mówi nam Wielgus. Wskazuje, że w bardzo dobrym stanie są stolarka oraz podłogi. - Dodatkowo znakomicie zachowana jest również zieleń forteczna - podkreśla Wielgus.

Jego zdaniem fort Barycz idealnie nadaje się na cele "memorialne oraz ekspozycyjne". - W jego wnętrzach można by zrobić np. ekspozycję militarną, jak również dotyczącą samego fortu. Jest niewielki. Nadaje się również na to, aby zrobić w nim np. niewielkie centrum konferencyjne. Natomiast absolutnie nie lokalizowałbym w Baryczy wielkiej gastronomii, hotelu czy sali weselnej - dodaje Krzysztof Wielgus.

W jednej ze swoich publikacji na temat Twierdzy naukowiec PK zwrócił uwagę, że "Kraków posiada olbrzymi zasób zabytków fortyfikacji. "Zespół dawnej Twierdzy Kraków jest jednym z największych w Europie i najlepiej zachowanych na świecie przestrzennych zabytków inżynierii fortyfikacyjnej "wieku pary i elektryczności" - epoki 2. rewolucji przemysłowej" - pisał dr Wielgus.

Twierdza Kraków to ponad 120 budowli na terenie miasta i gmin ościennych. Część jest w rękach prywatnych, część należy do Skarbu Państwa, a niektóre do gminy Kraków. Mowa nie tylko o fortach. Twierdza to również budynki po dawnych koszarach i magazynach. Niektóre są w dyspozycji wojska.

Miasto zarządza 18 fortami. Część w ostatnich latach przeszła modernizację. W ubiegłym roku zakończyły się prace przy remoncie Fortu 52a "Łapianka", gdzie w tym roku zacznie działać Muzeum i Centrum Ruchu Harcerskiego. Na jego uruchomienie miejscy urzędnicy potrzebują 250 tys. złotych.

Dużo więcej kosztował remont fortu i budowa nowych pomieszczeń, w których mają się odbywać wystawy i konferencje (powstały obok istniejącego budynku koszar). Koszt inwestycji to ok. 31 mln zł.

- Fort "Łapianka" należał do najbardziej zniszczonych obiektów Twierdzy Kraków - mówią magistraccy urzędnicy. - Na jego terenie przez wiele lat działały zakłady produkcyjne win owocowych. W tym czasie fort poddany został znacznym przekształceniom, zniszczeniu, jak również degradacji - poinformowała nas Emilia Król z biura prasowego krakowskiego magistratu.

W najbliższych latach sporo będzie się działo w Forcie św. Benedykt, który pierwotnie miasto chciało sprzedać, ale temu pomysłowi sprzeciwili się miejscy aktywiści (m.in. z Akcji Ratunkowej dla Krakowa) oraz mieszkańcy. Ostatecznie został w rękach gminy, a w sprawie jego przyszłości zostały przeprowadzone konsultacje społeczne. Na podstawie ich wyników krakowscy urzędnicy zdecydowali, że cenny fort będzie pełnił funkcje edukacyjne. Chodzi konkretnie o upowszechnianie wiedzy z zakresu nauk ścisłych wśród dzieci i młodzieży. Co dokładnie będzie działać w forcie, tego jeszcze nie wiadomo.

- Póki co zawarta została umowa na wykonanie projektu remontu i adaptacji tego obiektu. Koszt inwestycji szacowany jest wstępnie na ok. 15 mln zł netto - przekazali urzędnicy. Na jej realizację gmina ma otrzymać blisko 6 mln zł dofinansowania od Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa.

Miasto co roku inwestuje w Twierdzę Kraków duże pieniądze. Przypomnijmy, że tylko w latach 2018-2022 gmina wydała na remonty fortów ponad 72 mln złotych. Część z fortów miasto wydzierżawia. Tak jest chociażby w przypadku zaniedbanego dotychczas fortu 50a Lasówka. Obecnie jest w rękach Fundacji Kochambron.pl, która ma pomysł, by na jego terenie utworzyć muzeum polskiej przestępczości.

- Nie będzie to gloryfikacja działalności kryminalnej w naszym kraju, tylko miejsce o walorach edukacyjnych, jednocześnie przestrzegające przed podobnymi praktykami - zapewniają w Fundacji.

Twierdza Kraków znalazła się w centrum zainteresowania pochodzącego z Krakowa znanego reżysera Marcina Koszałki. Jest znany m.in. z filmu, dla którego inspiracją była postać seryjnego mordercy Karola Kota. Możliwe, że teraz Koszałka zrealizuje serial na temat krakowskiej Twierdzy.