Kobiety zjednoczone w beznadziei

Mieliśmy poznać osobiste historie kobiet rozgrywające się w ważnym dla Polaków kontekście historycznym - okresie przełomu 1989 i 1990 roku. Ta odważna próba zderzenia ze sobą dwóch płaszczyzn - prywatnej i publicznej - wydawała się dla oczekujących na premierę najbardziej intrygująca. Niestety „Zjednoczone Stany Miłości” nie przynoszą w tym względzie spełnienia. Wasilewski porzucił bowiem historyczne akcenty na rzecz eksploracji wewnętrznych stanów swych poranionych przez życie bohaterek - zamiast w miłości - zjednoczonych u niego w beznadziei.

Kontekst staje się więc w filmie tylko pretekstowy. Jest narzędziem służącym bardziej do nadawania światu przedstawionemu wizualnego kształtu niż źródłem motywacji bohaterek (z jednym tylko wyjątkiem, o czym w dalszej części recenzji).

Polska na początku lat 90. jest dla Wasilewskiego szara, bez wyrazu, nieraz skąpana w chłodzie błękitu, zastygła pod połaciami lodu (akcja rozgrywa się w zimie), momentami też nieco przestylizowana (nieraz odnosimy wrażenie nieuzasadnionego przerostu formy nad treścią). Kobiety przypominają pogrążone w letargu mumie z jaskrawo pomalowanymi ustami, które do życia pobudzają drzemiące w nich namiętności i żądze.

Nic odkrywczego nie dowiadujemy się jednak o romansie mężatki z księdzem czy dobrze sytuowanej dyrektor szkoły, która łamie etyczne zasady angażując się w związek z ojcem jednej z uczennic. W uświadomieniu nam bowiem, że w trakcie ustrojowej transformacji, w czasie politycznych przewrotów, dochodziło również do wewnętrznych przełomów w życiu wielu kobiet, nie ma, jak chciałby reżyser, nic nowego. Wystarczy wspomnieć choćby „Aktorów prowincjonalnych” Agnieszki Holland czy „Bez znieczulenia” Andrzeja Wajdy.

Jeden wątek w „Zjednoczonych Stanach Miłości” ratuje jednak dzieło od skazania na zapomnienie. To wzruszająco prawdziwa historia erotycznej fascynacji dojrzałej kobiety (zachwycająca Dorota Kolak) i jej młodej sąsiadki (grająca w Narodowym Starym Teatrze Marta Nieradkiewicz). To jednak za mało, by stwierdzić po seansie „Zjednoczonych Stanów Miłości”, że Polska okresu transformacji jest kobietą.

„Zjednoczone Stany Miłości”,
reż. Tomasz Wasilewski