Kolumb i jego rośliny

M.in. kauczuk, kukurydza, ziemniaki i tytoń

   To epokowe odkrycie przyniosło światu uniwersalne wartości, które i dziś nie pozostają bez wpływu na nasze życie. Przykładem niech będzie roślina, której odkrycie i wykorzystanie miało kluczowe znaczenie dla rozwoju nowej światowej technologii. Mowa o kauczuku. Słynny genueńczyk wielokrotnie pisał w swoich dziennikach o drzewach produkujących "bardzo lepką masę". Przywiózł do Europy "elastyczne piłki" zdolne do kozłowania, co zrobiło niesamowite wrażenie na jego ziomkach, którzy do tej pory znali jedynie piłki wykonane ze zwierzęcych pęcherzy.**Niewątpliwie jednym z jego większych sukcesów było sprowadzenie do Europy kukurydzy** (Zea mays). Już po sześciu latach od swej pierwszej wyprawy roślina ta była uprawiana w Hiszpanii. Oczywiście jej pierwszym hodowcą był sam Kolumb.
   Również sprowadzenie roślin przyprawowych i użytkowych, np. dzikich gatunków ziemniaka, pomidora (początkowo uprawianych jako rośliny ozdobne), papryki i tytoniu oraz takich roślin jak bawełna, maniok, ananas czy kakaowiec, które dzięki Kolumbowi lub pośrednio za jego przyczyną trafiły do Europy, istotnie zmieniły, kształtowane przez kolejne wieki, nasze gusta smakowe i tradycje kulinarne.
   Oprócz tych roślin, dzisiaj powszechnie znanych, za przyczyną Kolumba trafiły na nasz kontynent

rośliny dla nas

zupełnie egzotyczne

   Wspomnijmy tu o słynnej passiflorze, czyli męczennicy (Passiflora tormentosa), z której owoców wyrabia się doskonały sok wykorzystywany w przemyśle spożywczym i znany pod nazwą maracuja. Prawdopodobnie roślina ta jeszcze długo pozostałaby dla nas zupełnie nieznana, gdyby nie fakt, że w jej budowie kwiatu, konkwistadorzy hiszpańscy doszukiwali się podobieństwa do narzędzi Męki Pańskiej.
   Równie ciekawą i niezwykłą rośliną jest kaktus - opuncja. Ten sukulent (jak podpatrzył niestrudzony Kolumb) jest zasiedlony przez specyficzny gatunek czerwców - koszenilii, z których po ususzeniu krajowcy sporządzali krwistoczerwony barwnik.
   Inną ciekawą rośliną jest Crescentia cujete L. - dzbaniwo kalebasowe, czyli "drzewo kalebasowe", dorastające do wysokości 6 - 24 m. Wytwarza owoce typu jagody i, jak podaje Marian Nowiński w swojej książce "Dzieje roślin i upraw ogrodniczych", jest wykorzystywana przez tubylców (podobnie jak owoce tykwy) na naczynia. Rosnącym, młodym owocom przez zręczne wiązanie Indianie nadają pożądane kształty. Z owoców tych wyrabiane są też fajki.
   Kolejną rośliną tworzącą wiele form i krzyżówek jest Annona pteropetala - flaszowiec peruwiański z rodziny flaszowcowatych (Annonaceae). Jest to drzewo dorastające do 10 m wysokości, wytwarzające jedne z najlepszych owoców tropikalnych o słodkim i aromatycznym smaku, jadane głównie na surowo oraz, co nie pozostaje bez znaczenia, łatwo strawne.
   Choć nie wszystkie z roślin zostały przywiezione bezpośrednio przez Kolumba (niektóre odkryto później), to jednak mimo wszystko dzięki jego bystrej obserwacji i twórczej inwencji, która uruchomiła wyobraźnię innych, zawdzięczamy w głównej mierze dzisiejszy rozwój nowoczesnego, europejskiego ogrodnictwa.
Tekst i fot. Zbigniew Koziara