Książka

Był na Rusi ród możny, Romano-wych, od Michaiła Fiodorowicza się wywodzący. I rządził ów ród Świętą Rusią przez kilkaset lat, i władał nawet częścią nieruskiej części świata, i skończył podle, w bolszewickich kazamatach. Ale też doczekał się swego historiografa, i to Polaczyszki, Andrzeja Andrusiewi-cza, którego opasła monografia Romanowych ukazała się właśnie staraniem wydawnictwa Literackim zwanego.

Wstąpili Romanowowie na tron po okresie Wielkiej Smuty, walk o władzę, w której i my, wraz z Dymitrem Samozwańcem, mieliśmy swój udział. W roku 1613 powołał lud na tron wspomnianego Michaiła Fiodorowicza, zapoczątkowując w ten sposób powstanie wielkiego eurazjatyckiego mocarstwa. "Gosudar impierator był kimś więcej niż osobą fizyczną. Był strażnikiem idei państwa rosyjskiego, wyrazicielem woli narodu, obrońcą jedności ogromnego imperium" - pisze Andrusiewicz.

Romanowowie władali Rosją przez 304 lata, choć prawdziwi, rosyjscy, tylko przez 148. W roku 1761 tron objęła zniemczona gałąź rodu, przedstawiciele niemieckiej (w znaczeniu etnicznym) dynastii Gottorp. Jak pisze autor, "pierwszego imperatora z tej dynastii - Piotra III - z Romanowymi łączyła tylko osoba jego matki Anny Pietrowny, córki Piotra I. (…) Jego ojciec, książę Karol Fryderyk Holstein-Gottrop, pochodził z dynastii oldenburskiej, która panowała w księstwach Schleswig i Holstein.

(…) [Piotr III] i jego potomkowie w linii męskiej, aż do Mikołaja II, żenili się z niemieckimi i duńskimi księżniczkami. Były one wyznania protestanckiego i dopiero w Rosji przechodziły na prawosławie". Co ważne, tytuł cara władcy nosili tylko do roku 1721, kiedy to podniesieni zostali do godności imperatorów, co zaowocowało tytułem cesarskim.

Choć lud carów i cesarzy wielbił (teoretycznie - z wzajemnością), to aż 6 Romanowych zamordowano, a 3 zmarło w niewyjaśnionych okolicznościach. Przy dziedziczeniu tronu dochodziło też do - jak pisze autor - niebywałych matactw. Jako że prawo sukcesji przysługiwało tylko potomkom z prawego łoża, pomijani organizowali przewroty pałacowe. A konkurentów do tronu było sporo.

Od Piotra I do Mikołaja II ród powiększył się aż o 61 nieślubnych dzieci. Rekordzistą był tu Aleksander II, ojciec 23 potomków, w tym 11 bastardów. Przyznać jednak trzeba, że tatusiowie z reguły uznawali potomstwo z nieformalnych związków, zabezpieczając je materialnie, do prawa zamieszkiwania w cesarskim pałacu włącznie.

Panowanie Romanowych skończyło się wraz z rewolucją 1917 roku, najpierw lutową, potem październikową, bolszewicką. Mikołaj II abdykował na rzecz swego brata wielkiego księcia Michała (II). Ten jednak zrzekł się tronu jeszcze przed koronacją, "panując" tylko od godziny 15 2(25) marca (według starego i nowego stylu) do godziny 18 3 (16) tegoż miesiąca. Nie uchroniło go to jednak przed śmiercią (13 czerwca 1918). Starszy brat, Mikołaj II, przeżył go zaledwie o miesiąc.

Andrzej Andrusiewicz, "Romanowowie. Imperium i familia", Wydawnictwo Literackie 2014