Ku pokrzepieniu (polskich) serc

W akcie rozpaczy (bywałem nieugięty, zwłaszcza podczas wakacji) posuwali się do gróźb, naówczas niekaralnych. To znaczy obiecywali, że jeżeli nie udam się do fryzjera z własnej woli, ostrzygą mnie podczas snu. Gróźb w końcu nie spełnili, taki los spotykał jednak innych. Na przykład bohatera powieści „Beatlesi” norweskiego pisarza Larsa Saabye Christen-sena, której polski przekład ukazał się nakładem Wydawnictwa Literackiego.

Powieść spotkała się w Norwegii z entuzjastycznym przyjęciem. Uznano ją za książkę 25-lecia (wyszła w roku 2001), na jej podstawie powstał film kinowy i serial telewizyjny. U nas analogiczny entuzjazm wyraziła radiowa „Trójka”, m.in. ustami Wojciecha Manna, podobnie jak autor tych słów mającego osobisty (i sentymentalny) stosunek do opisywanych w niej czasów.

„Beatlesi”, rozgrywający się na przełomie lat 60. i 70. XX wieku, to sympatyczna historia życia czterech przyjaciół, nastolatków zafascynowanych muzyką czwórki z Liverpoolu. Można rzec: klasyczny bildungsroman, powieść o dojrzewaniu, rozgrywająca się w epoce ruchów kontrkulturowych i ideowych szaleństw - od standardowego młodzieżowego buntu, przez potępienie wojny w Wietnamie i sowieckiej inwazji na Czechosłowację, po uwielbienie dla towarzysza Mao. Oraz - oczywiście - epoce dzieci kwiatów i pierwszych tragedii związanych z narkotykami.

Mnie w tej powieści zafascynowała przede wszystkim jedna kwestia. I wtedy, i dziś jeszcze niekiedy się to zdarza, Polska uważana była (jest) za prowincję, swoisty „drugi świat”, w którym życie toczy się inaczej niż w centrum wydarzeń. Powieść Christensena udowadnia, jak mylne to wrażenie. I jej bohaterowie, i my wtedy, nawet w PRL-u, borykaliśmy się z niemal identycznymi problemami. Od wspomnianej walki o długie włosy, przez zrzucanie się w czwórkę na butelkę coli (u nas oranżady), amok towarzyszący koncertowi Stonesów, wożenie dziewcząt na rowerowej ramie, po alkoholowe popisy. Oczywiście są i różnice - zwłaszcza skali. U nas papierosy paliło się w ukryciu, Beatlesów słuchało się nie z płyt, ale z pocztówek dźwiękowych, znacznie trudniej było zarobić parę groszy, w Polsce narkotyki mimo wszystko (i na szczęście) były jeszcze marginesem. Nie mówiąc o tym, że Norwegom było znacznie łatwiej manifestować poglądy polityczne, chociaż u nich także, jak u nas w Marcu, policja lubiła pałować…

Choć więc ta powieść, jak niemal każdy bildungsroman opowiadający o rozwianych młodzieńczych marzeniach i życiowych klęskach, bywa przygnębiająca, niesie jednak nam, Polakom, powiew optymizmu. Mimo wszystko nasza młodość nie była tak zupełnie inna, nie była całkiem zmarnowana…