Ludzie przegrali z wodą

Zamiast wąskim korytem, rzeka płynęła przez Nową Białą na szerokości kilkuset metrów - przez piwnice, domy, podwórka

To, że Białka to niebezpieczna rzeka, wiedzą tu wszyscy. - Tak, ona rwie. Przychodzi w moment - tłumaczy Józef Bednarczyk, starszy mieszkaniec wsi. Ale tak niebezpieczna była ostatni raz chyba w 1934 r.

Fala spłynęła z gór

Jeszcze we wtorek był odpust u św. Marii Magdaleny i pięknie świeciło słońce. Zaczęło lać wieczorem, deszcz padał też przez noc. Ale nie taki straszny, żeby spowodować powódź. Zresztą fala przyszła za sprawą deszczu, który spadł w Tatrach. Bo rzeka Białka stamtąd przypływa.
- U nas deszcz popadał i woda sobie normalnie szła, jak zwykle idzie. To nic szczególnego. Pierwszy sygnał, że rzeka wzbiera, przyszedł przed południem - opowiada sołtys Nowej Białej Józef Majerczak.
Odtąd wszystko potoczyło się w zawrotnym tempie. Najpierw rzeka przelała się przez brzeg na przełomie między skałami Kramnicą i Obłazową, potem wydostała się z koryta obok elektrowni wodnej. Natychmiast zaczęła podchodzić pod domy.
- To wszystko trwało ułamki sekund. Przypływ był tak duży, że nic nie dało się zrobić - mówi Józef Majerczak.
W ciągu kilkunastu minut zorganizowali się miejscowi strażacy. - Pełna mobilizacja. Ale to musiało trochę trwać: trzeba było zebrać ludzi, kapoki, wodery, koła ratunkowe, worki, piły do cięcia drzew - opowiada Paweł Długi, prezes Ochotniczej Straży Pożarnej w Nowej Białej. Wsparcie przyszło z Nowego Targu i okolicznych miejscowości: Krempachów, Gronkowa, Ostrowska i Łopusznej. Jakaś setka ludzi. Do strażaków dołączali mieszkańcy. Zaczęła się walka z czasem i żywiołem.
Poszło na nią 10 ton piasku i kilka ciężarówek kamieni z pobliskiego kamieniołomu - którymi próbowano zawrócić rzekę do koryta. Koparki, ciężarówki, wozy strażackie, nadludzki wysiłek. Ale Białka niewiele sobie z tego robiła. Zamieniła w rwący potok szosę do Białki Tatrzańskiej, zalała pola w kierunku Łopusznej i toczyła falę o wysokości metra przez szosę na Krempachy. Zamiast wąskim korytem, płynęła tędy na szerokości kilkuset metrów - przez piwnice, domy, podwórka. Trzeba było ewakuować ok. 20 osób z osiedla romskiego; strażacy wynosili dzieci i pomagali przejść w wodzie starszym osobom. Woda sięgała ponad kolana. - Narzędzia, kuchenki, pralki - trza było targać w górę, ile się dało. Ale nie każdy zdążył - opowiada Mieczysław Kurnat.
Woda zalała domy, a nocą zerwała most przed Krempachami.

Muł i rozlewiska

Muł na drogach, połamane gałęzie, rozlewiska - tak wczoraj w południe wyglądała Nowa Biała. Wzdłuż drogi do Białki Tatrzańskiej rzeka nadal toczyła brudne fale.
Przy zabudowaniach - worki z piaskiem, przy drodze - wielkie kamienie. W piwnicach błoto i woda. Nie wszędzie dało się ją wypompować, bo od razu napływała z powrotem. Strażacy mieli pełne ręce roboty. - Parę tygodni będziemy dochodzić do siebie, na pewno. Wodę trzeba pompować, udrażniać dojazdy, sprzątać - tłumaczy Paweł Długi.
Nie wiadomo, jakie są straty; dopiero trwa ich szacowanie. - Pomoc uruchomimy po dokładnej inwentaryzacji. W pierwszej kolejności będzie dotyczyła rzeczy związanych z zamieszkaniem, przedmiotów codziennego użytku - zapowiedział wójt gminy Nowy Targ Jan Smarduch.
Pomoc obiecał również małopolski wojewoda Jerzy Miller, który wczoraj odwiedził m.in. Nową Białą. Zapowiedział, że pieniądze z ministerstwa na likwidację strat po powodzi będą jeszcze w tym roku.
Ale zniszczona została nie tylko infrastruktura, lecz także uprawy, m.in. ziemniaki i zboża. - Pamiętam wielkie wody, ale nigdy nie rozlały się na role - opowiada Józef Bednarczyk. - A teraz? Biedy tu narobiło. Z tych upraw to mało co będzie.
Dopiero wczoraj w południe do Nowej Białej wrócił prąd, ale wciąż nie było bieżącej wody.
Z niepokojem wszyscy patrzyli tu w pochmurne niebo. Z obawą słuchali też prognozy pogody. A ta nie napawała optymizmem: miało padać i to intensywnie.

Pretensje do konserwatora

W Nowej Białej nikt nie ukrywa żalu do wojewódzkiej konserwator przyrody. Od dobrych kilkunastu lat trwają starania mieszkańców wioski o uzyskanie zgody na przepchanie skał, które przegradzają koryto rzeki w rezerwacie przyrody "Przełom Białki pod Krempachami" - właśnie tam, gdzie wystąpiła z brzegów. Ledwie miesiąc temu dostali z urzędu pismo, w którym poinformowano, że nie ma powodów dla takich działań. Bo, według urzędników, Nowa Biała leży poza zasięgiem wody "stuletniej" oraz poza zasięgiem wody "pięćsetletniej".
- No to chyba właśnie mieliśmy wodę tysiąclecia - mówi zrezygnowany sołtys Józef Majerczak.
Dlatego ludzie tak się wściekli. - Ja to bym tych ekologów powiązał, żeby sami tę wodę zatrzymali - mówi bez ogródek Józef Bednarczyk. Sołtys Majerczak dodaje: - Owszem, trzeba chronić przyrodę, ale nie kosztem ludzi, ludzkich zabudowań, ludzkiej pracy. Nie da się opowiedzieć, cośmy przez tę wodę wycierpieli. PIOTR SUBIK