Majątek w spadku

   W sytuacji, gdy zmarły

pierwszej kolejności do spadku po nim powołani są jego współmałżonek i dzieci w częściach równych, lecz udział współmałżonka dziedziczącego z dziećmi nie może wynieść mniej niż jedna część spadku. Jeżeli zmarły był osobą samotną lub wdowcem, cały spadek po nim przypada jego dzieciom w częściach równych, a jeśli nie miał dzieci, do spadku mają prawo współmałżonek oraz rodzice i rodzeństwo zmarłego. Gdyby któreś z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku, jego udział przypada jego dzieciom lub dalszym zstępnym. Dopiero w braku zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki), rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa cały spadek przypada współmałżonkowi zmarłego.

   Majątek osoby zmarłej, w całości, może też odziedziczyć gmina, przy braku zstępnych, żyjących rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa oraz współmałżonka. Bywają również sytuacje, gdy stanie się on własnością skarbu państwa (spadkobierca ustawowy), jeżeli miejsca ostatniego zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić lub ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą.
   Jeśli nieruchomość stanowiła majątek dorobkowy małżonków i jedno z nich umiera, dziedziczeniu podlega tylko

natomiast druga połowa jest własnością żyjącego małżonka.
   Jeżeli spadkobierca nie jest w fizycznym posiadaniu majątku spadkowego, a istnieje realna groźba na przykład jego rozgrabienia lub zniszczenia, powinien złożyć wniosek o zabezpieczenie spadku lub o spis inwentarza.

   W myśl przepisów kodeksu postępowania cywilnego spadek zabezpiecza się, gdy z jakiejkolwiek przyczyny grozi naruszenie rzeczy lub praw pozostałych po spadkodawcy, zwłaszcza przez usunięcie, uszkodzenie, zniszczenie, albo nieusprawiedliwione rozporządzenie ze szkodą dla spadkobiercy lub innej osoby zainteresowanej. Wniosek o zabezpieczenie spadku należy złożyć do sądu, w okręgu którego znajdują się rzeczy wchodzące w jego skład, jeszcze przed złożeniem wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Z wnioskiem o zabezpieczenie wystąpić może nie tylko spadkobierca, ale także inne osoby, na przykład uprawniony do zachowku, współwłaściciel rzeczy, wierzyciel zmarłej osoby oraz urząd skarbowy. Ponadto sąd może dokonać zabezpieczenia nie tylko na wniosek, ale także z urzędu, na przykład w sytuacji, gdy spadkobierca jest nieznany, nieobecny lub nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych i nie ma ustawowego przedstawiciela. Wnioskodawca musi we wniosku jednak uprawdopodobnić że jest osobą uprawnioną do wniesienia takiego wniosku, np. przedstawić dowód wskazujący na pokrewieństwo ze spadkodawcą lub testament, o ile takowy został sporządzony. Trzeba też wykazać sądowi, że istnieje realne zagrożenie naruszenia rzeczy wchodzących w skład masy spadkowej, a nawet ich zdewastowanie, np. poprzez pisemne oświadczenia sąsiadów czy innych osób, które były świadkami czynów uzasadniających zabezpieczenie.
   Kodeks postępowania cywilnego wymienia przykładowo następujące środki zabezpieczenia spadku : spisanie majątku ruchomego i oddanie go pod dozór, złożenie do depozytu sądowego, ustanowienie zarządu tymczasowego, ustanowienie dozoru nad nieruchomością.
   Wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu spadku sąd zleca komornikowi sądowemu.

   Najważniejszym etapem postępowania spadkowego jest postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, które rozpoczyna się na wniosek spadkobiercy lub spadkobierców. Sąd bada wówczas, kto jest uprawniony do dziedziczenia po zmarłym oraz jaka część spadku przysługuje poszczególnym spadkobiercom.
   Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, wraz z załącznikami, składa się w sądzie właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego, w tylu egzemplarzach, ile jest osób biorących udział w postępowaniu. Trzeba do niego dołączyć odpis aktu zgonu zmarłego oraz akty urodzenia spadkobierców.
   Sąd po przeprowadzeniu postępowania wydaje postanowienie, w którym stwierdza, kto dziedziczy po zmarłym. Postanowienie to uprawnia spadkobiercę do formalnego władania spadkiem, wchodzącymi w jego skład nieruchomościami. Dopiero z chwilą uprawomocnienia się tego postanowienia spadkobiercy stają się formalnymi właścicielami lub współwłaścicielami nieruchomości.
   Nabycie spadku

podatkiem od spadków i darowizn. Po zakończeniu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku spadkobiercy muszą rozliczyć się we właściwym urzędzie skarbowym. Każdy spadkobierca musi złożyć na formularzu zeznanie podatkowe, w którym podaje, co wchodzi w skład spadku, a także określa wartość całego majątku spadkowego.
   Wysokość podatku ustala się w zależności od wartości tego majątku i grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca spadku. O zaliczeniu do grupy podatkowej decyduje bliskość więzów krwi łączących spadkobiercę ze zmarłym. Dla każdej z tych grup ustawa przewiduje kwoty wolne od podatku.
   Urząd skarbowy nalicza podatek od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku. Oprócz tego, jeżeli w spadku spadkobiercy zaliczani do I i II grupy podatkowej nabędą budynek mieszkalny lub lokal mieszkalny i nie są właścicielami innego lokalu mieszkalnego lub budynku mieszkalnego, a w nabytym zobowiążą się mieszkać przez co najmniej 5 lat, to do podstawy opodatkowania (do wartości całego spadku) nie jest wliczane 110 m kw. tego lokalu lub budynku. Oznacza to, że jeżeli cała powierzchnia nabytego lokalu lub budynku nie przekracza 110 m kw., od jego nabycia nie zostanie naliczony podatek bez względu na jego wartość. Zwolnienie to może dotyczyć także spadkobiercy zaliczanego do III grupy podatkowej, pod warunkiem że sprawował on opiekę nad wymagającym takiej opieki spadkodawcą przez co najmniej 2 lata na podstawie umowy zawartej z nim przed organem gminy.
   Na mocy Ustawy o podatku od spadków i darowizn możliwe są także inne zwolnienia w odniesieniu do nabycia w drodze spadku nieruchomości. Nie płaci się np. podatku od nabycia własności gospodarstwa rolnego lub jego części, z wyłączeniem budynków mieszkalnych i budynków gospodarczych przeznaczonych do specjalistycznej hodowli.
   W sytuacji, gdy do dziedziczenia powołanych było kilka osób, po przeprowadzeniu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku spadkobiercy

nabytym majątkiem według własnego uznania. Taki podział odbywa się w osobnym postępowaniu nazwanym działem spadku. Można go dokonać w formie umowy między spadkobiercami, ale tylko wówczas, jeżeli wszyscy spadkobiercy są zgodni co do sposobu podziału spadku. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość, konieczna jest dla tej umowy forma aktu notarialnego. Natomiast jeżeli spadkobiercy nie są zgodni co do sposobu podziału majątku, wówczas każdy z nich może żądać sądownego jego podziału. Realizacja tego uprawnienia następuje poprzez wniesienie do sądu wniosku o dział spadku, w którym spadkobierca powołuje się na postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, przedstawia spis majątku, który ma być dzielony oraz przedstawia dowody stwierdzające, że nieruchomości stanowiły własność spadkodawcy. Takimi dowodami własności są odpisy z ksiąg wieczystych lub gdy księgi takie nie były przez zmarłego założone, ostateczne akty własności ziemi lub inne dokumenty wykazujące własność. Od wniosku w sprawie o dział spadku sąd pobiera tzw. wpis stosunkowy zależny od podanej wartości majątku podlegającego działowi.
   Po zakończenia postępowania spadkowego należy jeszcze dokonać stosownych wpisów w księgach wieczystych.
(O)