Mało miejsca, a tak wiele zabytków

Kościół pw. św. Mikołaja dumnie góruje nad miejscowością liczącą nieco ponad tysiąc mieszkańców. Jeden z najlepiej zachowanych przykładów architektury romańskiej na ziemiach polskich, nie może być pominięty na wakacyjnym szlaku.

Obecnie prowadzone są tzw. "odkrywki"; żmudne i czasochłonne odsłanianie przez konserwatorów tego, co przez lata ukrywał tynk. Zabytkowe elementy wyposażenia są zabezpieczone folią ochronną, panuje półmrok, ale i tak jest się czym zachwycać.

Prace nad ratowaniem sakralnego dziedzictwa kulturowego Wysocic trwają od kilku lat. Świątynia była ujęta w projekcie remontu i konserwacji zabytkowych kościołów na terenie województwa małopolskiego na lata 2007-2013.

W tym roku parafia otrzymała z budżetu województwa małopolskiego, dotację celową w wysokości 35 tys. zł na prace konserwatorskie przy rokokowym parapecie chóru muzycznego z II połowy XVIII wieku. Postępy prac będą uzależnione od środków finansowych. - Na razie prowadzimy prace odkrywkowe, określamy jakby spektrum, zakres zadania. A co potem?

Zobaczymy - zauważa jeden z wykonawców "odkrywek".

Monumentalna statua Maryi Panny
Aktualnie roboty są prowadzone na ścianie południowej, oświetlanej stonowanym światłem. Nie będą to jedyne prace na obiektach sakralnych w gminie Gołcza w roku 2015. W drewnianym kościele parafialnym pw. św. Katarzyny w Ulinie Wielkiej z 1655 r. zabiegom konserwatorskim poddane zostaną dwa ołtarze boczne, późnobarokowe z I połowy XVIII wieku.

Na to zadanie parafia w Ulinie otrzymała wojewódzką dotację w wysokości 30 tys. zł.

Wróćmy jednak do Wysocic, wsi stanowiącej jedną z rodowych siedzib Odrowążów. Otoczony murem kościół, nawiązuje pod względem układu do szeroko w tamtych czasach rozpowszechnionej grupy jednonawowych świątyń wiejskich. Stan obecny obiektu niewiele odbiega od pierwotnego.

Jedynie obniżono nieco kalenice, a górne warstwy ciosów wapiennych uzupełniono cegłą. W 1779 r. zbudowano strop; w tym samym okresie czasu dobudowano zakrystię i kruchtę. Na romańskim ostrosłupowym hełmie posadowiono barokową latarnię.

Wysocicka świątynia zachowała się w niezmienionej całości nie tylko w swych pierwotnych częściach składowych, ale również z pełnym i stosunkowo bogatym wystrojem architektonicznym.

Szczególną uwagę przyciąga tu monumentalna statua Najświętszej Panny Maryi na tronie, na szczycie wschodnim. Tympanon portalu kościoła jest jednym z najbogatszych dzieł rzeźby romańskiej w Polsce.

Pośrodku umieszczono wyobrażenie siedzącego na tronie Chrystusa Zwycięzcy, który depcze dwie bestie. Prawdopodobnie tympanon przeznaczony był pierwotnie do pobliskiego klasztoru Norbertanek w Imbramowicach, skąd w niewiadomych okolicznościach przeniesiony został do Wysocic.

Portal południowy z kościoła Św. Mikołaja pochodzi z początku XIII wieku i jest spięty trójliściem z płaskorzeźbionym tympanonem, na którym wyobrażony został Chrystus na tronie z dwoma świętymi i sceną Narodzenia.

Centralne miejsce kościoła stanowi ołtarz z łaskami słynącym obrazem Matki Bożej Wysocickiej, malowany farbą olejną na płótnie (na podobieństwo obrazu Madonny Częstochowskiej).

Pochodzi on z I połowy XVII wieku. Kult Wysocickiej Maryi rozpoczął się prawdopodobnie już w I połowie XIII wieku. Związany był zapewne z pochodzącą z tego okresu rzeźbą "Madonny z Wysocic". Pomimo braku źródeł pisanych potwierdzających ten fakt, można przypuszczać, że kult rozwijał się i trwał w następnych stuleciach.

...żeby dzwonom nie było smutno
Zabytkowe wyposażenie wnętrza stanowi ambona zbudowana w stylu gotyckim ok. 1500 r. Drugim elementem jest chrzcielnica marmurowa z II połowy XVII wieku w kształcie wazy. Pierwotna, zapewne romańska (kamienna lub spiżowa), usunięta została w 1563 r. przez protestantów.

Ozdobą tej perełki architektury romańskiej były od wybuchu I wojny światowej na wieży kościoła trzy dzwony; dzwon duży "Jan" datowany na 1530 r., dzwon średni "Paweł"- gotycki (przełom XIV i XV wieku) i dzwon najmniejszy, barokowy "Kacper" z 1759 r. W 1916 r. wojskowe władze austriackie przysłały do Wysocic kilku żołnierzy, by zarekwirować dzwony.

Wobec ostrego protestu parafian, Austriacy poprzestali tylko na tym najmniejszym... By nie było smutno dwóm dzwonom, które mimo wielu niebezpieczeństw nie stały się złomem, na miejscu "Kacpra" został ufundowany i zawieszony przez parafian w 1964 r., nowy dzwon "Józef" (na pamiątkę II Soboru Watykańskiego i przypadającego w 1966 r. Milenium Chrztu Polski).

Oprócz trzech głównych dzwonów w kościele w Wysocicach znajduje się również sygnaturka "Katarzyna" w wieżyczce (wzmiankowana w 1727 r.) oraz dzwonek rozpoczynający mszę świętą między zakrystią a głównym ołtarze, założony w tym samym roku.

Wyjątkowo spokojnie i dostojnie jest w romańskiej świątyni z głębin XIII wieku i wokół niej. Niczym niezmącona cisza. Aby się skupić i wyciszyć, nie trzeba jechać do Tyńca. Tu naprawdę można się zrelaksować i pomedytować - mówią przechodzące obok kobiety.