Muzeum Zapomnianych Wynalazców. Krakowscy naukowcy tworzą niezwykłą przestrzeń

Henryk Magnuski, wynalazca krótkofalówki; najczęściej cytowany polski naukowiec, chemik, metaloznawca - Jan Czochralski; genialny pianista i kompozytor, który opatentował ponad siedemdziesiąt wynalazków Józef Hofmann; Czesław i Tadeusz Tańscy – pierwszy nazywany „polskim Ikarem”, tworzył pierwsze lotnie, Tadeusz – pierwsze samochody osobowe, słynne CWS, razem próbowali zbudować pierwszy polski helikopter; Ludwik Hirszfeld – naukowiec, który opisał konflikt serologiczny; nazywany „polskim Edisonem”, czy „Leonardem da Vinci z Galicji” wynalazca Jan Szczepanik; związany z kinematografią Kazimierz Prószyński; genialny matematyk Stefan Banach; Zygmunt Puławski - pomysłodawca „płatu Puławskiego” i twórca pierwszego polskiego myśliwca PZL P-1; twórca samolotów i szybowców Antoni Kocjan; architekt Stefan Bryła to bohaterowie serialu TVP „Geniusze i marzyciele”. Pamiątki po tych genialnych wynalazcach złożą się na Muzeum Zapomnianych Wynalazców.

- Projekt zrodził się z obserwacji, która naszła nas podczas tworzenia dokumentów naukowych „Geniusze i marzyciele”. Ja pracowałam przy realizacji materiału o Janie Szczepaniku i miałam okazję zobaczyć, że obiekty – nawet te ważne – jeśli znajdują się poza muzeami, nie mają systemowej opieki. Rozproszone są nawet informacje, gdzie te obiekty się znajdują – wyjaśnia dr Monika Koperska, pomysłodawczyni i koordynatorka projektu „Timeless”.

- Celem projektu jest umożliwienie zachowania najcenniejszych pamiątek po wynalazcach z przeszłości oraz przybliżenie ich społeczeństwu.

W jego realizację zaangażowani są naukowcy z UEK i Wydziału Chemii UJ: dr hab. Tomasz Sawoszczuk, dr Julio Torres, dr Jacek Bagniuk, dr Monika Koperska, prof. Joanna Paczkowska, dr hab. Justyna Syguła-Cholewińska, dr Dominika Pawcenis, dr Alicja Rafalska-Łasocha i dr Kaja Spilarewicz-Stanek.

- Skupiamy się na tym, jak zabezpieczyć pamiątki po wynalazcach, muzeum jest następstwem tych działań badawczych, które podejmujemy. Będziemy pochylać się indywidualnie nad każdym obiektem, skupiając się na tym, czego potrzebuje. Będziemy także służyć pomocą osobom, które są w posiadaniu tych przedmiotów, w kwestii ich przechowywania. W najpilniejszych przypadkach będziemy otaczać obiekty opieką wręcz muzealną – wyjaśnia Monika Koperska.

Każdy będzie miał wpływ na ostateczny kształt muzeum i przedmioty, które naukowcy otoczą opieką.

- Zapytamy społeczeństwo o to, które z wyselekcjonowanych przez nas przedmiotów, są najważniejsze. Chcemy odwrócić muzealny schemat, mówiący o tym, że to historia jest podłożem tego, co jest najważniejsze podczas tworzenia wystawy. My największy nacisk chcemy położyć na uczucia. Chcemy dowiedzieć się, które przedmioty budzą największe emocję, są najbardziej lubiane. Wynalazców, o których opowiadamy, chcemy zakorzenić w świadomości społecznej – bez emocji byłoby to trudne – dodaje pomysłodawczyni projektu.

Eksponaty, które złożą się na muzeum to w głównej mierze listy, fotografie, zapiski, rysunki, niekiedy osobiste i rodzinne, które pozwalają dowiedzieć się tego, jakim człowiekiem był ktoś, kto przeszedł do historii jako wynalazca, wniknąć w jego warsztat naukowy.

Jak podkreśla dr Monika Koperska „Timeless” to projekt naukowy, którego głównym celem jest zbadanie tego, jak starzeją się eksponaty w warunkach innych niż muzealne.

- Chcemy stworzyć przestrzeń, w której nauka i sztuka będą się przenikać. Przestrzeń, gdzie będziemy mogli podróżować niejako w czasie, stąd nazwa „Timeless” – dodaje Monika Koperska.

Projekt finansowany jest przez Ministerstwo Edukacji i Nauki w ramach programu “Nauka dla społeczeństwa”. Jego zakończenie planowane jest na wrzesień 2024 r.