Myślenie według dźwięków

Nowa siedziba Akademii Muzycznej

 Projekt budowlany wykonał "Archecon" - Autorskie Studio Architektoniczne specjalizujące się w projektowaniu i adaptacji zabytkowych obiektów użyteczności publicznej, prowadzone przez prof. dr. hab. arch. Andrzeja Kadłuczkę - dyrektora Instytutu Historii Architektury i Konserwacji Zabytków Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej. W skład zespołu projektowego weszli arch. Elżbieta Frankowska-Cząstka, arch. Małgorzata Radomska-Ohly i arch.**Paweł Grzyb.

Giełda i KW PZPR

 Przedmiotem opracowanego przez "Archecon" projektu było połączenie i dostosowanie dla potrzeb Akademii Muzycznej dwóch budynków pochodzących z różnych lat i odmiennych stylistycznie. Pierwszy z nich to historyczny gmach dawnego Banku Przemysłowego i Giełdy Towarowej i Pieniężnej przy ul. św. Tomasza 43, wzniesiony w latach 1922-24 według projektu krakowskiego architekta Ludwika Wojtyczki. Drugi powstał w latach 70. według projektu architekta Zbigniewa Misiaka, na zlecenie PZPR z przeznaczeniem na jej siedzibę.
 Projekt budynku giełdy uzyskać musiał akceptację działającej wówczas prężnie, lecz dość konserwatywnej instytucji: - Artystycznej Rady Miasta Krakowa. Ta, niekiedy w sposób restrykcyjny, określała wysokość nowo powstających obiektów, a także, preferując rozwiązania historyzujące, dbała, by ich forma architektoniczna dobrze wpisywała się w miejski kontekst. Wojtyczko przedstawiający radzie kolejne wersje projektu do akceptacji miał w zamyśle stworzenie nowoczesnego obiektu architektonicznego.
 W efekcie zmagań architekta z ówczesną biurokracją powstał budynek, którego zewnętrzna forma zawiera wprawdzie elementy historyzujące (np. monumentalna, klasycyzująca fasada od strony Plant z kolumnadą w wielkim porządku), lecz już od strony technicznej, funkcjonalnej, a przede wszystkim konstrukcyjnej - jest typową budowlą modernistyczną.
 Gmach giełdy to bodajże pierwszy budynek w Krakowie posiadający żelbetową konstrukcję szkieletową, a cegła użyta do budowy ścian zewnętrznych i wewnętrznych, pomimo ich znacznych grubości, w rzeczywistości pełni jedynie funkcję materiału wypełniającego.
 Drugi budynek pozostawiony "w spadku" Krakowowi przez PZPR znajdował się na etapie stanu surowego zamkniętego. Projekt budynku przewidywał m.in. pomieszczenia administracyjne z główną salą posiedzeń w parterze. Ciężka żelbetowa konstrukcja parteru oraz masywne piwnice to efekt planowanej w budynku lokalizacji schronu przeciwatomowego, którego podziemny korytarz ewakuacyjny miał prowadzić w stronę... konsulatu Związku Sowieckiego. Na szczęście fasada pochodzącej z lat 70. plomby jest na tyle neutralna, iż nie stanowi formalnej konkurencji dla budynku Wojtyczki.
 Dawny budynek giełdy posiada 10 kondygnacji, w tym 2 podziemne. Nowszy jest budowlą 6-kondygnacjną licząc z poziomem piwnic. Do zespołu prowadzi wejście reprezentacyjne od strony ul. św. Tomasza 43 oraz drugie, gospodarcze od ul. Mikołajskiej.

Układ funkcjonalny

 w adaptowanych pomieszczeniach jest odzwierciedleniem szczegółowych wytycznych Akademii Muzycznej. Uwzględniono jednak również warunki wynikających z pierwotnego przeznaczenia budynków na inne cele i ich strukturę konstrukcyjną.
 Zdaniem projektanta, mimo wszystkich różnic między budynkami, przy dzisiejszym poziomie techniki i nowoczesnych technologiach, bez większych problemów udało się połączyć funkcjonalnie i technicznie oba obiekty, przy jednoczesnym zachowaniu ich indywidualnej struktury. Objęta ochroną konserwatorską fasada budynku Wojtyczki została odrestaurowana, zaś dawny budynek KW PZPR po niezbędnych formalnych zmianach fasady otrzymał nową kolorystykę i oprawę plastyczną.

Sale kameralna i koncertowa

 Na parterze obu obiektów znajdowały się pierwotnie pomieszczenia dwukondygnacyjne. W budynku Wojtyczki była to sala operacyjna banku i giełdy, w dobudowanej plombie - sala posiedzeń KW PZPR w. Zgodnie z projektem zostały one zaadaptowane na sale kameralną i koncertową.
 W budynku przy ul. św. Tomasza 39-41 zakończona została budowa sali koncertowej na 237 miejsc. Już niedługo, 6 października, odbędzie się tam uroczyste otwarcie nowej siedziby Akademii Muzycznej.
 Obecnie trwają też prace nad budową sali kameralnej na 120 miejsc, która mieścić się będzie w pomieszczeniu dawnej giełdy.
 Obie sale zaprojektowano jako pomieszczenia o zmiennym sposobie użytkowania. W zależności od potrzeb będą mogły służyć zarówno jako pomieszczenia dydaktyczne jak i sale dla publiczności zewnętrznej. Dodatkowo sala kameralna została zaprojektowana w sposób umożliwiający praktycznie nieograniczoną organizację widowni, kompozycję sceny i chóru, co jest ukłonem wobec wymagań stawianych przez reżyserów spektakli muzycznych, zwłaszcza tych eksperymentujących z muzyką współczesną.

W trosce o dźwięk

 W każdej kreacji architektonicznej funkcja przedsięwzięcia determinuje formę. Dla tak specyficznego obiektu jak siedziba wyższej uczelni muzycznej - podstawową i najważniejszą funkcją staje się dźwięk. Dlatego też główne zadanie projektantów polegało na sprostaniu wysokim wymaganiom w tym względzie. Stąd też pokaźna dokumentacja indywidualnych opracowań, obliczeń i badań akustycznych dla całego obiektu, a zwłaszcza sal muzycznych. To właśnie na jej podstawie dobrany został cały zestaw odpowiednich materiałów. Ujęte zostały w niezwykle precyzyjnie zaprojektowane formy drewnianych, panelowych ścian sali koncertowej. Ich zadanie polega na kierowaniu, rozpraszaniu i odbijaniu fal dźwiękowych. Podobnie wytyczona została geometria sufitu podwieszonego o specyfice odbijająco-rozpraszającej. Natomiast loże, czoło balkonu oraz tylna ściana sali wykończone zostały materiałem ECOPHON - obliczonym na pochłanianie zwłaszcza niskich częstotliwości, co zapobiega negatywnemu zjawisku polegającemu na wtórnym odbiciu fali akustycznej.
 Obie sale są również wyposażone w instalacje elektroakustyczną oraz systemy oświetlenia scenicznego. W obydwu będzie można dokonywać profesjonalnych nagrań muzycznych i telewizyjnych. Każda z nich posiada własną reżysernię dźwięku sprzężoną z zaprojektowanym nowoczesnym studiem nagrań.

Garderoby i estrada

 Obok sali koncertowej zlokalizowano poczekalnię dla artystów. Garderoby i węzły sanitarne z konieczności usytuowano na poziomie piwnic. Prowadzi do nich klatka schodowa biegnąca obok estrady oraz dwie klatki schodowe i piony windowe usytuowane w budynku głównym.
 Warto tu wspomnieć o zastosowaniu specjalnych podestów scenicznych, których zainstalowanie wraz z przewidzianym jednoczesnym demontażem dwóch pierwszych rzędów foteli pozwala na rozmieszczenie orkiestry symfonicznej w jej pełnym składzie.
 Poziom estrady jest połączony za pomocą zapadni mechanicznej z magazynem instrumentów zlokalizowanym w piwnicach, co zapewnia komfortowy transport fortepianów i ciężkich instrumentów muzycznych koniecznych podczas prób i koncertów. Z kolei system ruchomych ściennych paneli akustycznych umożliwia dostęp do okien i przeszklonych drzwi, i wprowadzenie do wnętrza światła dziennego. Rzecz wydaje się nieodzowna przede wszystkim w przypadku wykorzystywania sali jako auli lub sali konferencyjnej.

Pozostałą część zespołu

 podporządkowano funkcji Wyższej Szkoły Muzycznej. Znajdują się w niej pomieszczenia dydaktyczne, administracyjne oraz o funkcji towarzyszącej.
 Na poziomie półpiętra od strony ul. Mikołajskiej oraz częściowo na pierwszym piętrze zlokalizowane zostały pomieszczenia administracyjne uczelni. Od strony ul. św. Tomasza na pierwszym piętrze usytuowno zespół biblioteki i fonoteki. Trzecie piętro budynku w większości zostało przeznaczone na potrzeby rektoratu i dziekanatu uczelni. W pozostałych pomieszczeniach pierwszego piętra oraz na piętrach: II, IV, i V znajdą się sale dydaktyczne. Ze względów funkcjonalnych i akustycznych konieczne było zaprojektowanie sal o dużej powierzchni i kubaturze, tak aby można w nich było prowadzić zajęcia w większych grupach. W tym celu zdecydowano się zabudować przestrzeń wewnętrznego dziedzińca - pomiędzy skrzydłami budynku historycznego. W rezultacie uczelnia będzie miała do dyspozycji trzy duże sale dydaktyczne o powierzchni ok. 110 m kw. każda oraz studio nagrań.
 Warto również wspomnieć o półtorakondygnacyjnych salach drugiego i czwartego piętra, które posiadają dodatkowo loże i galerie. Ostatnia, najwyższa kondygnacja budynku, pełnić będzie funkcję rekreacyjno-gastronomiczną. Znajduje się na niej taras widokowy, z którego rozpościera się jeden z najpiękniejszych widoków na Stare Miasto. Przewidziano jego częściowe przykrycie systemem szklanych osłon "four sesons solar products" oferowanych przez Curtis Construction LTD, które umożliwią korzystanie z tarasu przez cały rok. Na najwyższej kondygnacji budynku znajdą się również sale klubowe i kawiarnia z zapleczem. Ponadto - w mansardzie od strony starówki - trzy atrakcyjne widokowo pokoje gościnne z własnymi węzłami sanitarnymi.

Pomieszczenia gospodarcze

 Wyższa Akademia Muzyczna nie mogłaby się obejść bez pomieszczeń technicznych i gospodarczych. Najwięcej z nich zlokalizowano na poziomie obu kondygnacji piwnic. Tu również zaprojektowano stację trafo, która obsługiwać będzie cały blok zabudowy (ujęty ulicami: św.św. Tomasza, Krzyża i Mikołajską). Na poziomie dolnych piwnic znajduje się centrala klimatyzacyjno-wętylacyjna z czerpnią powietrza usytuowaną na Plantach oraz pozostałe pomieszczenia techniczne. Oddzielne centrale klimatyzacyjne zasilane powietrzem z tej samej czerpni znajdują się w piwnicy nowego budynku oraz na jego poddaszu. Obiekt wyposażony został w nowoczesną kotłownię gazową usytuowaną na poziomie drugiego tarasu - technicznego.

Standard akustyczny

 Szczególnym wyzwanie dla projektanta była akustyka wnętrz Akademii Muzycznej. Nic więc dziwnego, że zastosował on szereg zabezpieczeń mających na celu uzyskanie właściwego standardu akustycznego pomieszczeń. Są to m.in filtry tłumiące hałas przenoszący się kanałami wentylacyjnymi, cichobieżne urządzenia wentylacyjne, przegrody czyli ściany i stropy akustyczne wewnątrz obiektu, systemy blokujące przenikanie hałasu z zewnątrz i na zewnątrz obiektu.
 Szczególny nacisk położono na zaprojektowanie przegród budowlanych, minimalizujących przenikanie hałasu do sąsiednich pomieszczeń. W tym celu zastosowano szereg układów akustycznych przewidujących tłumienie wysokich i niskich częstotliwości. "Skorupa" zewnętrzna budynku posiada adaptacje dźwiękochłonne (w tym okna i drzwi o podwyższonej izolacyjności akustycznej) zgodne z wymogami ochrony środowiska.
 Wszystkie podłogi i posadzki w budynku zaprojektowano jako pływające, czyli elastycznie dylatowane od konstrukcji nośnych. Efektem takiego rozwiąznia jest wyeliminowanie przenoszenia dźwięków. Zabezpieczenie akustyczne posiadają również drzwi wewnętrzne, a także wszystkie urządzenia techniczne oraz komunikacji pionowej - dźwigi osobowe i towarowy.

Dla niepełnosprawnych

 Warto też zwrócić uwagę, że zespół AM został przystosowany dla potrzeb osób niepełnosprawnych. Dotyczy to zarówno układu i wyposażenia węzłów sanitarnych, jak i urządzeń do transportu pionowego - funkcjonującego już dźwigu towarowo-osobowego oraz przewidzianych przyściennych transporterów dla wózków inwalidzkich, które zostaną zainstalowane wzdłuż biegów schodowych. Nowa siedziba Akademii Muzycznej będzie więc jedną z pierwszych instytucji kulturalnych w Krakowie bez barier architektonicznych. Jak wiadomo potrafią one skutecznie zniechęcić osoby niepełnosprawne do kontynuowania nauki oraz kontaktów ze sztuką.

Tekst i zdjęcia: Mira Faber