Rola błony śluzowej nosa
Nieżyt błony śluzowej nosa, potocznie zwany katarem, jest jednym z najpopularniejszych schorzeń, z jakim spotyka się lekarz rodzinny, a także jednym z najczęstszych powodów zgłaszania się pacjentów do gabinetów laryngologicznych i alergologicznych. W znalezieniu przyczyny zatkanego nosa lub kataru oraz w ich leczeniu pomaga wykonanie badania błony śluzowej nosa, które jest bezbolesne i nieinwazyjne.
Wdychane powietrze, zanim dotrze do płuc, jest w nosie oczyszczane, ogrzewane i nawilżane. Możliwe jest to dzięki specyficznej budowie błony śluzowej nosa, która wyścieła jamę nosową. Błona ta pokryta jest śluzem oraz mikroskopijnymi rzęskami, które są odpowiedzialne za ruch wydzieliny. Dzięki temu wszelkie zanieczyszczenia, które dostają się wraz z powietrzem, są zatrzymywane, a następnie wydalane na zewnątrz. Na stan błony śluzowej nosa niekorzystnie wpływa bardzo wiele czynników zewnętrznych.
- Nasz nos, a właściwie jego błona śluzowa narażona jest przez cały rok na różnego rodzaju zagrożenia: zanieczyszczenia środowiska, wirusy, bakterie, alergeny - mówi dr Dorota Kapiszewska-Dzedzej, otolaryngolog z Centrum Medycznego LIM. - Właśnie w błonie śluzowej rozpoczyna się reakcja naszego układu odpornościowego na te czynniki środowiska zewnętrznego, a prawidłowa jej budowa i kondycja jest gwarantem dobrej reakcji organizmu na zagrożenia zewnętrzne. Odpowiedzią na te czynniki może być bowiem stan zapalny, którego skutkiem jest poszerzenie naczyń krwionośnych, obrzęk błony śluzowej, nadmierna produkcja śluzu czy niedrożność nosa.
Z katarem do lekarza?
Popularny katar to inaczej ostry nieżyt nosa. Jest objawem ostrego zapalenia błon śluzowych wywołanego zwykle przez wirusy (najczęściej rinowirusy mające aż ponad 100 typów), rzadziej bakterie. Szerzy się drogą powietrzno-kropelkową, co oznacza, że możemy się nim zarazić podczas kontaktów z osobami zakatarzonymi (w trakcie rozmowy, podawania ręki lub po prostu przebywania w tym samym pomieszczeniu). Jest to więc choroba zakaźna. Zakażenie wylęga się bardzo szybko, bo zazwyczaj w ciągu 24 - 48 godzin. Czujemy drapanie w gardle i nosie. Zaczynamy kichać. Następuje przekrwienie i obrzęk błony śluzowej przewodów nosowych, z towarzyszącym uczuciem ucisku w okolicy zatok czołowych i szczękowych. Wkrótce pojawia się jasna, rzadka, wodnista wydzielina, która gęstnieje po kilku dniach, zamienia się w ropną i przybiera żółtozieloną barwę. Wkrótce dołączają się objawy ogólne, takie jak bóle głowy, ogólne zmęczenie, czasem bóle kostno-stawowe. Mamy uczucie, że nos jest zatkany, trudno nam oddychać. Pieką nas spojówki, łzawią oczy. Zanika wrażliwość na zapachy i smak, spada apetyt. Nie pomaga ciągłe wycieranie nosa. W końcu pojawia się chrypka, kaszel i stany podgorączkowe.
Nie każdy, komu doskwiera katar lub uczucie "zatkanego nosa" udaje się do lekarza, bo jak mówi powiedzenie: "Nie leczony katar trwa tydzień, a leczony tylko 7 dni". Jednak te błahe z pozoru dolegliwości nie powinny być lekceważone. Niestety, przebycie kataru nie daje żadnej odporności na kolejne zachorowanie. Wiele osób twierdzi, że walka z katarem jest beznadziejna i należy go tylko przeczekać. Jednak w rzeczywistości nie można go lekceważyć i należy z nim walczyć. Chociaż najczęściej ma łagodny przebieg, bywa groźny dla noworodków oraz dzieci do 2. roku życia. Łączy się bowiem z utrudnieniem oddychania, połykania i ssania oraz łatwo szerzy się przez trąbkę słuchową na uszy. Również u starszych dzieci i dorosłych katar nie leczony może być przyczyną poważniejszych komplikacji zdrowotnych: może przejść w stan przewlekły, rozszerzyć się na zapalenie zatok przynosowych, uszu lub spowodować poważniejsze powikłania, takie jak zapalenie oskrzeli i płuc. Do zakażenia wirusowego może się bowiem dołączyć zakażenie bakteryjne.
Co możemy zrobić sami?
Ponieważ przeważnie źródłem zakażenia są wirusy, dlatego najczęściej w walce z katarem antybiotyki nie są skuteczne (chyba, że zaniedbamy katar i dołączy się nadkażenie bakteryjne). Podczas infekcji lekarze zazwyczaj radzą w miarę możliwości pozostanie w domu i odizolowanie się od otoczenia, aby nikogo nie zarazić. Dobry skutek może także odnieść kuracja napotna, czyli przyjmowanie dużej ilości gorących płynów, gorąca kąpiel lub prysznic; bardzo pomaga moczenie stóp w gorącej wodzie.
Przy ostrym stanie najlepszym lekarstwem jest kwas acetylosalicylowy, np. polopiryna, jednak osoby z wrażliwym żołądkiem, a zwłaszcza z chorobą wrzodową, powinny ograniczyć jej zażywanie, gdyż może uszkadzać błonę śluzową żołądka. Warto przypomnieć, że polopiryny nie podaje się małym dzieciom. W walce z katarem stosuje się również zwiększone dawki witaminy C i rutinoscorbinu. Wprawdzie nie zapobiegają katarowi i przeziębieniom, ale znacznie łagodzą jego skutki i skracają czas trwania, dzięki temu, że wzmacniają oraz uszczelniają osłabione ścianki naczyń krwionośnych, utrudniając wirusom i bakteriom przedostawanie się do wnętrza komórki. Choremu zaleca się także zażywanie preparatów wapniowych, choć mogą nadmiernie wysuszać śluzówkę. Ulgę przynoszą również różne rodzaje kropli zmniejszających obrzęk oraz ukrwienie błony śluzowej nosa, rozrzedzających błonę śluzową, a niekiedy mających także działanie antybakteryjne i natłuszczające. Jednak krople można stosować nie dłużej niż 3 dni, gdyż mogą trwale wysuszyć i uszkodzić błonę śluzową, a także wywołać uzależnienie oraz zjawisko tzw. odbicia, czyli powtórnego zatkania nosa. Wysuszone, bolesne i zaczerwienione nozdrza można smarować preparatami zawierającymi wazelinę lub maścią witaminową. Podczas kataru szczególnie ważne jest odpowiednie oczyszczanie nosa. Należy to robić często, używając jednorazowych chusteczek. Regularne oczyszczanie zmniejsza ilość wydzieliny, która spływa do gardła przez tylne nozdrza.
Nie tylko wirusy
Gdy choroba się przedłuża, należy pójść do lekarza, gdyż może to być objaw zaczynających się powikłań. Po zbadaniu chorego lekarz może zalecić silniejsze niż zastosowane dotąd środki lub przepisać na receptę dodatkowe leki. Ale warto przypomnieć, że oprócz ostrego nieżytu nosa, możemy mieć również do czynienia z innymi rodzajami tej choroby, które zazwyczaj mają inny przebieg i przyczyny, dlatego też ich leczenie jest odmienne.
- Najczęściej pomocy szukają pacjenci, którzy męczą się z nieżytem nosa już dłuższy czas, nawet kilka lat. Czasami okazuje się, że mają w rodzinie osoby chorujące na astmę lub cierpiące na alergię. Wiele osób zwlekających z wizytą u specjalisty, zgłasza się do lekarza dopiero wtedy, gdy dochodzi do groźnych powikłań wynikających z nie leczonego kataru czy tzw. zatkanego nosa, np. zapalenia zatok przynosowych, oskrzeli, płuc, uszu lub krtani. Wtedy bardzo często nie kończy się tylko na leczeniu infekcji czy alergii, ale trzeba podjąć trudną decyzję o konieczności operacji nosa, zatok, uszu czy krtani - mówi dr Kapiszewska-Dzedzej.
U chorych źle oddychających przez nos może dojść również do innych groźnych dla zdrowia powikłań - niedotlenienia organizmu.
- Objawem niedotlenienia jest nie tylko zmęczenie czy ospałość, ale również nadciśnienie tętnicze ze wszystkimi jego konsekwencjami: ryzykiem udaru mózgu, zawału serca, czy nawet nagłego zatrzymania krążenia - dodaje otolaryngolog.
Tego wszystkiego można uniknąć, tym bardziej, że nikt przecież nie życzy sobie takich problemów ze zdrowiem. Coraz więcej mówi się o rosnącej liczbie osób z alergią i innymi chorobami układu odpornościowego, co przyczynia się do wzrostu w społeczeństwie świadomości tych schorzeń.
- W codziennej praktyce lekarze bardzo często spotykają się z chorymi cierpiącymi na zaburzenia drożności nosa, spowodowanymi m.in. przez alergie - wyjaśnia dr Dorota Kapiszewska-Dzedzej. Uważa się, że katar alergiczny dotyczy obecnie około 15 - 20 proc. populacji ludzi na całym świecie, a liczba chorych dramatycznie rośnie. Spowodowane jest to głównie zanieczyszczeniem powietrza, przetworzoną żywnością z dodatkami chemicznymi, stosowaniem leków negatywnie wpływających na układ odpornościowy organizmu (m.in. antybiotyki, hormony).
- Prognozy na nadchodzące lata są wręcz zatrważające. Za 10 - 15 lat wszyscy możemy mieć alergię. Jeżeli zatem katar lub zaburzenia drożności nosa trwają dłużej niż dwa tygodnie, zgłośmy się po pomoc do specjalisty, który zaleci odpowiednią diagnostykę, np. badanie błony śluzowej nosa - radzi otolaryngolog.
Badanie błony śluzowej nosa
Badanie błony śluzowej nosa wykonuje się u każdego, kto ma wskazania, bez względu na wiek. - Badanie polega na delikatnym zdrapaniu błony śluzowej nosa. Jest niebolesne i nieinwazyjne, czyli nie dochodzi do przerwania ciągłości tkanek, podobnie jak przy posiewie - wyjaśnia dr Kapiszewska-Dzedzej. - Jednak w tym przypadku badane są tkanki błony śluzowej, a nie bakterie. Wszystkie te czynności trwają około 10 minut.
Badanie błony śluzowej nosa wykonuje się u osób z: przewlekłym katarem; alergią; z zaburzeniami oddychania przez nos (sapanie, chrapanie, bezdechy); łzawieniem oczu; nawracającymi zapaleniami spojówek; nawracającymi zapaleniami gardła; nawracającymi zapaleniami krtani (np. chrypka); z krwawieniami z nosa; z zaburzeniami odporności.
Badanie błony śluzowej nosa jest zalecane i wykorzystywane do: diagnostyki przewlekłych nieżytów nosa (alergicznych i niealergicznych), oceny skuteczności leczenia przewlekłych nieżytów nosa, oceny działań ubocznych leków stosowanych w przewlekłych nieżytach nosa, oceny działania czynników środowiskowych na organizm człowieka (klimatyzacja, nawiewy, używki, zanieczyszczenia wielkomiejskie), kontroli działań ubocznych leków donosowych (krople, aerozole) i innych, np. kardiologicznych.
Dorota Dejmek
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
